Ειρήνη Κανά : «Η ζωγραφική είναι πανηγύρι»

Πορτρέτο: Γιάννης Βασταρδής

Ειρήνη Κανά : «Η ζωγραφική είναι πανηγύρι»

Η ζωγράφος Ειρήνη Κανά ξέρει να αφηγείται. Με το πρόσωπο, τα μάτια, τα χέρια, τη φωνή, το σχέδιο και κυρίως με το χρώμα. Και αφηγείται τις πιο όμορφες ιστορίες, βγαλμένες από μια παλέτα σπάταλη οε χρώματα, που γεμίζει τα έργα της παιδικότητα και ταξίδι.

Συνέντευξη για το GK στον Γιώργο Δουατζη

«Ζωγραφίζοντας, θέλω να γεμίζω τελάρα, τοίχους, τη ζωή μου, δεν ξέρω ακριβώς. Είναι και ένα πανηγύρι η ζωγραφική, όχι μόνο πόνος, προβληματισμός και άλλα. Είναι και αυτό που έλεγε ο Ματίς, να λειτουργεί αναπαυτικά ένα έργο... Στην τέχνη υπάρχει και η χαρά, υπάρχουν όλα, δεν γίνεται να τα απομονώσεις. Ο τρόπος της αφήγησης διαφέρει. Εγώ προτιμώ τα ηλιόλουστα τοπία και ας εγκυμονούν καταιγίδες...».

Ζωγράφιζε από παιδί στα Χανιά, όπου γεννήθηκε. Σπούδασε ζωγραφική στο εργαστήριο του Π. Τέτση και σκηνογραφία με τον Β. Βασιλειάδη. Έχει κάνει ατομικές εκθέσεις και μετείχε σε περισσότερες από εκατό ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έργα της υπάρχουν στη Βουλή, στο υπουργείο Πολιτισμού, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης, στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, στην Πινακοθήκη Χανίων και Ύδρας, σε συλλογές ιδιωτών, τραπεζών και φορέων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Γιατί ζωγραφική;

Ήταν αυτό που μου άρεσε να κάνω. Προϋποθέτει μοναχικότητα. Η οποία με τη σειρά της είναι προϋπόθεση για δημιουργία.

Τι είναι το χρώμα για σας;

Χωρίς το κίτρινο η ζωή μου θα ήταν λιγότερη. Χωρίς τα υπόλοιπα χρώματα, το κίτρινο απουσιάζει.

Το φως;

Ο καθοριστικός παράγοντας, ο κυρίαρχος των χρωμάτων και των σχημάτων, ο μάγος που μεταμορφώνει.

Το λευκό τελάρο;

Είναι το πρώτο βήμα για δημιουργία. Σύμβολο ξεκινήματος. Είναι ο καθρέφτης των φόβων μου.

Οι φόβοι, κινητήρια δύναμη;

Κάποιες φορές, οι φόβοι με προφυλάσσουν από πράγματα που δεν θα ήθελα να εμπεριέχονται στη διαδικασία της ζωγραφικής μου, όπως ευκολίες, εφέ, μανιέρες. Ο φόβος να μην προδώσω τον εαυτό μου με προστατεύει.

Τι συμβαίνει την ώρα που ζωγραφίζετε;

Ερευνώ, ψάχνω να βρω τον καλύτερο κώδικα για να πω αυτό που θέλω. Αισθάνομαι ευνοημένη από τη ζωή, πλήρης, χαίρομαι, γλεντάω που ζωγραφίζω. Το συναίσθημα είναι ισχυρότατο, αλλά χρειάζονται και οι κανόνες για να το ελέγχουν. Δεν ξέρω πού θα με έφτανε το συναίσθημα χωρίς τους κανόνες της ζωγραφικής...

Η αφαίρεση;

Πολύ σημαντικό στοιχείο για να φτιάξει κάποιος αριστουργήματα. Είναι έκφραση μεγάλης ωριμότητας. Όπως όταν λες πολύ σημαντικά πράγματα με πολύ λίγες λέξεις.

Πώς επέδρασε η ζωγραφική στην αντίληψη του κόσμου;

Στο να γίνω παρατηρητής. Είναι βέβαιο ότι οι χρωματικές σχέσεις μοιάζουν πολύ με τη σχέση των ανθρώπων. Κάποιο χρώμα που αναδεικνύεται και λάμπει δίπλα στο ένα χρώμα, πλάι σε κάποιο άλλο χάνει μέρος της αξίας του.

Αν ξαναζούσατε;

Πάλι θα ζωγράφιζα.

Μονολογείτε ή συνομιλείτε με τα έργα σας;

Επιδιώκω το διάλογο.

Τη στιγμή που ολοκληρώνετε ένα έργο...

Νομίζω ότι ποτέ ένα έργο δεν είναι απόλυτα ολοκληρωμένο. Κάποια στιγμή, όμως, πρέπει να τελειώσει. Πολύ συχνά αισθάνομαι όπως ο ζωγράφος στο έργο του Μπαλζάκ «Άγνωστο αριστούργημα». Κάθε φορά που ξαναβλέπω ένα έργο μου, θέλω να το προχωρήσω, μέχρι που θα το χαλάσω βέβαια, και αρχίζω ένα καινούργιο έργο πάνω στο παλιό.

Και έντονη η παιδικότητα;

Είναι ο ζωγραφικός μου χαρακτήρας. Ελπίζω ότι έχω διατηρήσει ένα μέρος της αθωότητας μου.

Σημαντικότερος δάσκαλος;

Ο Τέτσης ήταν και είναι σημαντικός δάσκαλος, δάσκαλος ζωής, και συχνά συζητάμε για τα έργα μου, ιδιαίτερα πριν από τις εκθέσεις. Είναι από τους πιο κοντινούς μου ανθρώπους και πάντα διδάσκομαι από τη φρεσκάδα, την ειλικρίνεια και το ήθος του.

Σταθμοί στην καλλιτεχνική πορεία σας;

Όταν ανακάλυψα ότι ζωγραφίζω καλύτερα χωρίς μοντέλο, από τις φωτογραφίες του μυαλού μου, όπου γινόταν η πρώτη επεξεργασία της εικόνας. Επίσης, δεν θα ξεχάσω το ευχάριστο ξάφνιασμα του Τέτση όταν ανακάλυψε τη δουλειά μου.

Έχουν λόγο ύπαρξης οι εικαστικοί κριτικοί;

Τελευταίως νομίζω ότι έχουν καταλάβει το χώρο του έργου τέχνης. Είναι όμως παράδοση πλέον να γράφει ένας ιστορικός τέχνης στον κατάλογο της έκθεσης σου.

Σας επηρεάζει η κριτική;

Εξαρτάται από το πόσο εκτιμώ αυτόν που κάνει κριτική. Οι άλλοι με αφήνουν εντελώς αδιάφορη.

Όταν μπαίνετε στην άδεια γκαλερί για να στήσετε την έκθεση σας...

Νιώθω δημιουργικά. Ως σύνολο είναι και αυτό ένα έργο τέχνης. Συνθέτω ένα αισθητικό αποτέλεσμα. Χαίρομαι.

Αποχωρίζεστε εύκολα τα έργα σας;

Θέλω να φεύγουν από το χώρο μου, να πετάξουν. Πέραν του ότι η ζωγραφική είναι και βιοπορισμός για μένα, πιστεύω ότι το να κρατάς τα έργα σου είναι τροχοπέδη. Αν μείνει το εργαστήρι μου κενό, θα γίνω πιο δημιουργική. Το ταξίδι και η Ιθάκη... Είναι πάρα πολύ σημαντικό να ξέρω ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν ένα έργο μου στο χώρο τους.

Νιώθετε σίγουρη για την εικαστική σας πορεία;

Αισθάνομαι ότι ακόμα μαθαίνω να ζωγραφίζω, να βγάζω την ψυχή μου.

Πόσο υπεύθυνη νιώθετε για ό,τι συμβαίνει γύρω μας;

Αισθάνομαι ότι όλοι έχουμε πολύ μεγαλύτερη ευθύνη από εκείνη που θέλουμε να πιστεύουμε. Είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, που με απασχολεί συχνά και προσπαθώ να μην κλείνω τα μάτια.

Τι σας προκαλεί η δημοσιότητα;

Εκτιμώ ότι είναι χρήσιμη. Αν δεν υπάρχει κάποια μικρή αναγνώριση, δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσεις. Μπορεί να είναι κολακευτική για τη ματαιοδοξία μας, αλλά το κόστος είναι υπερβολικά υψηλό. Σαν να πηγαίνεις στην αυλή του Αρταξέρξη.

Η επικοινωνία με το κοινό σας είναι...

Απρόβλεπτη και ευαίσθητη. Αισθάνομαι ότι ο αποδέκτης του έργου μου ξέρει πολύ περισσότερα για μένα από ό,τι εγώ για κείνον. Νιώθω αρκετά εκτεθειμένη.

Πρώιμη ωριμότητα;

Πώς να δώσω τον ορισμό της ωριμότητας; Δεν ξέρω αν έχω ωριμάσει ακόμη.

Το σημαντικότερο σε έναν άνθρωπο;

Ακούγεται ίσως λίγο ρατσιστικό, αλλά εκτιμώ την ευστροφία.

Πρώτος στόχος ζωής σήμερα;

Φροντίζω για τη βελτίωση μου, ασκώ αυτοκριτική και ελπίζω ότι κάτι καταφέρνω.

Μεγάλο όνειρο;

Να μάθω μέσα από τα σημαντικά και τα ασήμαντα.

Η σχέση σας με το χρόνο;

Ο χρόνος είναι χρώμα. Τον εμπιστεύομαι. Τα βάζει όλα σε τάξη.

Ανασφάλεια;

Νομίζω πως είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη μου. Σπάνια νιώθω ασφαλής.

Η πρώτη σύγκρουση;

Με τον εαυτό μου. Και η δεύτερη επίσης.

Ενοχές για...

Για πολλά δυσάρεστα που συμβαίνουν γύρω μας. Ας μην κοροϊδευόμαστε, όλοι κάποτε κοιμόμαστε ασυνείδητοι και ευτυχείς.

Τι σας απωθεί;

Η αδικία. Νομίζω ότι και ο γάτος στο δρόμο έχει τα δικαιώματα του, αλλά ποιος τα αναγνωρίζει;

Τι σας θέλγει;

Η αρμονία, η ισορροπία στη μουσική, τη φύση, τη φιλία. Να ανακαλύπτω καινούργια πράγματα.

Θυμώνετε με...

Πρώτα με τον εαυτό μου.

Σας ζεσταίνει την ψυχή...

Το χαμόγελο, τα μάτια των σκύλων, οι ωραίες εκθέσεις ζωγραφικής, οι έξυπνες ιδέες, ένα βιβλίο με ποιήματα που ξανανοίγω μετά από χρόνια.

GK

 Ειρήνη Κανά

Η ζωγράφος που πλάθει ατμοσφαιρικές καταστάσεις με το χρωστήρα της...

Μέσα σε ατμόσφαιρα εντατικής δημιουργίας για τη ζωγράφο, νωχελικής διάθεσης για μένα, το καυτό απομεσήμερο μας βρήκε στο εργαστήρι της να μιλάμε. Φίλη αγαπημένη η Ειρήνη, άξια καλλιτέχνις πάνω απ’ όλα, δουλεύει ακατάπαυστα. Δουλεύει δημιουργώντας με τόσο πάθος, λες και κάθε μέρα ξεκινά μια καινούρια έκθεση. «Μα και βέβαια ξεκινά μια καινούρια έκθεση! Γι’ αυτό δεν σηκώνω κεφάλι», μου λέει χαμογελώντας. Πρόκειται για την έκθεση που ξεκινά στις 2 Αυγούστου στο Μουσείο Βυζαντινής και Χριστιανικής Τέχνης στην Άνδρο. Ακόμα μία ατομική έκθεση για την Ειρήνη. «Όχι, αυτή την κάνουμε μαζί με την Αλίνα Μάτσα. Δεν είναι ατομική μου!». Κάποια άλλη συμμετοχή μες στο καλοκαίρι; «Ναι, αυτή της Κίνας, του Πεκίνου, όπου σύγχρονοι έλληνες καλλιτέχνες παρουσιάζουμε έργα μας.» 

Τα θέματά της αντλεί από τη φύση, αλλά και από πρόσωπα που αποδίδει με εξπρεσιονιστικό ύφος και πολύ χρώμα. «Ζωγραφίζω ανθρώπους, τρενάκια, βαρκούλες και με το χρώμα μου ντύνω τα συναισθήματά τους.» Και συνεχίζει: «Η διαδικασία της δημιουργίας για μένα έχει αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Κρατάω μακριά τον εφιάλτη που ονομάζεται “αίσθημα ματαιότητας” και οδηγώ σε ένα διαλογικό παιχνίδι με τα χρώματα, τα φώτα και τις σκιές.» Τα έργα της, όπου και να τα βλέπεις, δίνουν πάντα ένα εκρηκτικό «παρών». Στην αίθουσα τέχνης, στο μουσείο, στο εργαστήρι, στον τοίχο κάποιας κατοικίας –παντού. Είναι έργα που προσελκύουν τη ματιά και το άμεσο ενδιαφέρον του θεατή.

Η μεγάλη της αγάπη, αλλά και για μας που λατρεύουμε τη δουλειά της, είναι η γυναικεία φιγούρα. Δημιουργεί τέτοια ατμόσφαιρα στον πίνακα, που κυριολεκτικά σε γοητεύει. Πώς το καταφέρνει αυτό; «Η κόκκινη νύχτα με το πράσινο φεγγάρι επιτρέπει στη γυμνή γυναίκα με τα γάντια να ερωτεύεται και το χρυσό πρωινό μιλά με το νεαρό κορίτσι και τη σύντροφό του τη γάτα.» Έχουν μια ονειρική μαγεία τα έργα της! «Κρατάω τελευταίο το μήλο της γνώσης, παιχνίδι για τα πιο αθώα όνειρα.» Οι γυναίκες λοιπόν τώρα στην όμορφη Άνδρο; «Όχι, τα έργα μας εκεί αναδίδουν “άρωμα” Ελλάδας. Είναι γεμάτα θαλασσινές υποσχέσεις. Υποσχέσεις που σου δημιουργούν την επιθυμία να ταξιδέψεις, να ονειρευτείς, να εμπνευστείς…» 

Βιογραφικά

Η Ειρήνη Κανά γεννήθηκε στα Χανιά της Κρήτης και σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Παναγιώτη Τέτση. Από την ΑΣΚΤ αποφοίτησε με άριστα το 1990, αφού έκανε σπουδές στη σκηνογραφία με τον Β. Βασιλειάδη. Έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις και έχει στο ενεργητικό της πάμπολλες ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, απ’ όπου έχει τύχει πολλών διακρίσεων. Τα έργα της υπάρχουν σε πολλά κρατικά ιδρύματα, όπως το Υπουργείο Πολιτισμού, η Βουλή των Ελλήνων, οι Δήμοι Χανίων και Ύδρας, η Τράπεζα Εργασίας, το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.

Νέλλη Σπηλιοπούλου

http://www.myworld.gr/site/content.php?sel=172&artid=100244