Θεομητορικές προτυπώσεις

Θεομητορικές προτυπώσεις

Του ΜΙΧΑΛΗ Γ. ΤΡΙΤΟΥ

Δρος Θεολογίας

Η Υπεραγία Θεοτόκος, της οποίας τη σεπτή κοίμηση γιορτάζουμε, προφητεύθηκε αιώνες πριν γεννηθεί. Γι' αυτό η ζωή της βρίσκεται στο κέντρο των αιώνων, στην οπτασία των προφητικών οραματισμών, το κέντρο της μεσσιανικής προσδοκίας. Απειράριθμες είναι οι παλαιοδιαθηκικές προτυπώσεις που αναφέρονται στην «απείρανδρον Μητέρα του Εμμανουήλ».

Δικαιολογημένα ο ιερός υμνογράφος μας προτρέπει: «Προφητικώς την Παρθένον ανευφημήσωμεν, στάμνον χρυσήν του μάνα, ακατάφλεκτον βάτον, και τράπεζαν, και θρόνον, λυχνίαν χρυσήν, το λαμπάδιον έχουσαν και αλατόμητον όρος και κιβωτόν αγιάσματος και πύλην Θεού». Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσουμε τις αντιπροσωπευτικότερες θεομητορικές παλαιοδιαθηκικές προφητείες.

•  Η προφητεία του Ιεζεκιήλ για την «κεκλεισμένη πύλη» αναφέρεται στο αειπάρθενο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ο Χριστός, αν και διήλθε από την παρθενική μήτρα, την άφησε κλεισμένη και απαραβίαστη στο διηνεκές. Όπως παρατηρεί ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «ο τεχθείς εξ αυτής την αυτής παρθενίαν εφύλαξεν άτρωτον, μόνος διελθών δι' αυτής και κεκλεισμένην τηρήσας αυτήν».

«Ο Αρτος της ζωής»

• Η επτάφωτη λυχνία, που έκαιε στη σκηνή του μαρτυρίου και στο ναό του Σολομώντα, προτυπώνει τη Θεοτόκο, από την οποία έλαμψε ο Χριστός, «το φως το αληθινόν, το φωτίζον και αγιάζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον». Η χρυσή στάμνα που περιείχε το μάννα, προεικονίζει τη Θεοτόκο, η οποία ως άλλη χρυσή στάμνα έφερε μέσα της τον Ιησού, που είναι «ο άρτος της ζωής ο εκ του ουρανού καταβάς». Ο παλαιός Ισραήλ, αν και έφαγε το μάννα, πέθανε. Ο νέος όμως Ισραήλ, τα φωτόμορφα τέκνα της Εκκλησίας, κοινωνώντας σώματος και αίματος Χριστού δεν αποθνήσκουν, αφού η Θεία Ευχαριστία είναι κατά τον θεοφόρο Ιγνάτιο «φάρμακον αθανασίας και αντίδοτον του μη αποθανείν».

• Η κλίμαξ, την οποία είδε ο Ιακώβ να ενώνει τον ουρανό με τη γη, προτυπώνει τη Θεοτόκο, η οποία ως μυστική κλίμαξ ένωσε τον ουρανό με τη γη. Διά μέσου αυτής ο Θεός κατέβηκε στη γη για να ανεβάσει «εις την άνω ζωήν το ανθρώπινον». Δικαιολογημένα ο άγνωστος ποιητής της ακάθιστου ακολουθίας την αποκαλεί: «Χαίρε, κλίμαξ επουράνιε, δι' ης κατέβη ο Θεός· χαίρε, γέφυρα μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν».

• Αλλες χαρακτηριστικές παλαιοδιαθηκικές θεομητορικές προτυπώσεις είναι της άφλεκτου βάτου και της ολόφωτης νεφέλης. Η βάτος η καιομένη και μη καταφλεγομένη την οποία είδε ο Μωϋσής στο όρος Χωρήβ, αποτελεί προεικόνιση της Θεοτόκου, η οποία ως άλλη βάτος ακατάφλεκτη κράτησε μέσα της «το καταναλίσκον πυρ της θεότητος» χωρίς να καταστραφεί η παρθενία της. Όπως η νεφέλη επισκίασε τη σκηνή του μαρτυρίου, έτσι και η Θεοτόκος ως «νεφέλη ολόφωτος» επισκιάζει «τους πιστούς απαύστως» και φωτίζει το δρόμο προς την άληκτη πραγματικότητα της θείας βασιλείας.

Οι Τρεις Παίδες

Για τους πατέρες της Εκκλησίας προτύπωση θεομητορική αποτελεί και ο πόκος του Γεδεών. Όπως π.χ. ο πόκος δέχθηκε μόνον αυτός τη νυκτερινή δρόσο, έτσι και η Παναγία δέχθηκε τη δρόσο της ενεργείας του θεού, με την οποία έσβησε η πλάνη, στην οποία είχε περιπέσει μεταπτωτικά η ανθρωπότητα.

•  Προεικόνιση του θεομητορικού μυστηρίου αποτελούν οι Τρεις Παίδες «εν τη καμίνω». Όπως τους τρεις παίδες διέσωσε από τη φωτιά «ο τόκος της Θεοτόκου», ο οποίος μετέτρεψε τη φλόγα της καμίνου σε δρόσο, κατά παρόμοιο τρόπο και η παρθενική μήτρα της Θεοτόκου, αν και δέχθηκε το πυρ της θεότητος, έμεινε άφθαρτη και αλώβητη.

• Οι πλάκες του Δεκάλογου, πάνω στις οποίες ο δάκτυλος του Θεού έγραψε το νόμο του, έχουν την αναφορά τους στη Θεοτόκο, η οποία είναι ο πνευματικός τόμος στον οποίο καταγράφηκε το πρόσωπο και το έργο του Χριστού. Σ' αυτόν τον τόμο οι πιστοί διακρίνουν το άρρητο μυστήριο της θείας του Λόγου ενανθρωπήσεως με όλες τις σωτηριολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο και την ιστορική πραγματικότητα.

Όρος αλάξευτο

• Η προφητική ρήση του βιβλίου του Δανιήλ «εθεώρεις έως ου ετμήθη λίθος εξ όρους άνευ χειρών» αναφέρεται στην Υπεραγία Θεοτόκο. Το βουνό, από το οποίο είδε ο Ναβουχοδονόσωρ να κόβεται το λιθάρι χωρίς χέρι ανθρώπου, προτυπώνει την Παναγία, η οποία ως όρος αλάξευτο έδωσε την καθαρή σάρκα της για να γεννηθεί ο Θεάνθρωπος.

Η Θεοτόκος γέννησε το Σωτήρα του κόσμου, χωρίς να υποστεί οποιαδήποτε ρήξη. Τόσον η σύλληψη όσον και η κύηση υπήρξαν άφθορες.

• Η ράβδος του Ααρών που βλάστησε προκαταγγέλλει τη Θεοτόκο, που φύτρωσε από τη ρίζα του γενεαλογικού δένδρου του Ιεσσαί. Γι' αυτό στον κανόνα της Ακάθιστου Ακολουθίας η Θεοτόκος αποκαλείται «ράβδος η μυστική, άνθος το αμάραντον η εξανθήσασα». Στο βιβλίο της Εξόδου η Θεοτόκος προτυπώνεται από τον πύρινο στύλο, που οδήγησε τον Ισραήλ στη γη της Επαγγελίας και ήταν το παρήγορο σημείο για τον περιπλανώμενο λαό στην άγονη έρημο. Κατά παρόμοιο τρόπο και ο δεύτερος στύλος, η Παρθένος, οδηγεί τον νεό Ισραήλ «εις την άνω ζωήν», στο φωτεινό ενδιαίτημα της θείας βασιλείας.

• Η Υπεραγία Θεοτόκος δεν είναι μονάχα το κέντρο της μεσσιανικής προσδοκίας, αλλά και το κέντρο της ελπίδας του ανθρώπου στη διαχρονική ιστορική του πορεία, αφού ως Μητέρα του θεού έχει «άπειρον προς Θεόν παρρησίαν». Έτσι, «ουδείς προστρέχων προς Αυτήν κατησχυμένος απ' αυτής εκπορεύεται, αλλ' αιτείται την χάριν και λαμβάνει το δώρημα προς το συμφέρον της αιτήσεως».

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ