Από την Τήνο ως την Παναγία Σουμελά

Από την Τήνο ως την Παναγία Σουμελά

Η παρουσία της Παναγίας στην καθημερινή ζωή γίνεται ιδιαιτέρως αισθητή μέσα από τις παραδόσεις και τα έθιμα του λαού μας, κυρίως στη νησιωτική χώρα. Η κυρίαρχη θέση Της στις καρδιές των Ελλήνων, θρησκευόμενων και μη, αποδεικνύεται από την παρουσία των χιλιάδων εκκλησιών που υπάρχουν αφιερωμένες στη χάρη Της, αλλά αποκαλύπτεται και μέσα από τα ονόματα με τα οποία συνηθίζουν να την αποκαλούν: Γλυκοφιλούσα, Πανάγαθη, Πανάρετη, Ζωόδότρα κλπ. Ο αριθμός των επωνύμων, των ονομασιών, των κοσμητικών επιθέτων, σύμφωνα με την καταγραφή που πραγματοποίησε ο Ιωάννης Ιωσήφ Σηφάκης στο βιβλίο του «Θεοτοκωνύμια», φθάνει τα 5.500. Ο πλούτος των εκφράσεων, κατά τον κ. Σηφάκη, «αποπνέει το άρωμα της Ορθοδοξίας». Η ποικιλία τους είναι πράγματι αξιοσημείωτη: Παναγιά η Μεγαλομάτα, Παναγιά η Γουρλομάτα, Παναγιά η Τρουλωτή, Φίλτατη Ωραία Κηπουρός, Ανδράκι, Άξιον Εστί, Αράπισσα, Γλυκιά Ροδιά, Ηλιόστάλαχτος θρόνος, Κρεβάτι, Καλήν Κυρά, Λυπητερή, Λουλουδιανή, Ξίφος Δίστομο, Ξύλο Αλόης, Προχειρότατη, Πόθος Ευγενών, Νύμφη του Λόγου.,.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου, που γιορτάζουμε μεθαύριο, δεν περιβάλλεται σε καμιά περίπτωση από πένθιμη ατμόσφαιρα. Αντιθέτως, όπως αναφέρει η θεολόγος - καθηγήτρια Γεωργία Π. Κουνάβη στο βιβλίο της «Παναγία και εκκλησία», η Θεοτόκος «με την κοίμηση της έκλεισε τις πόρτες του Θανάτου και άνοιξε τις πόρτες της ζωής».

Κατά συνέπεια ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας και περιλαμβάνει ιδιαίτερους πανηγυρισμούς. Οι δρόμοι, κυρίως εκείνοι οι θαλάσσιοι που οδηγούν στην Τήνο είναι και φέτος μπλοκαρισμένοι. Χιλιάδες είναι οι πιστοί που επισκέπτονται τη Μεγαλόχαρη για να προσκυνήσουν, να εκπληρώσουν κάποιο τάμα ή ελπίζοντας σε θαύμα.

Στον ελλαδικό χώρο είναι απίθανο ως αδύνατο να βρεθεί τόπος που να μην έχει τη δική του Παναγία. Έτσι γίνεται ιδιαίτερα εύκολο να συνδυάσει κάποιος το ταξίδι των θερινών διακοπών με το προσκύνημα του Δεκαπενταύγουστου.

ΤΗΝΟΣ

Η Μεγαλόχαρη:

Η θαυματουργή εικόνα - το πρώτο θαύμα της ήταν η εύρεση της στις 30,1.1823 - που παριστάνει τον Ευαγγελισμό δεν θα είχε βρεθεί δίχως το όραμα της μοναχής Πελαγίας. Σύμφωνα με την παράδοση, η Θεοτόκος εμφανίστηκε επανειλημμένα στον ύπνο της γερόντισσας και της υπέδειξε τον τόπο όπου βρισκόταν το εικόνισμα. Στον συγκεκριμένο χώρο χτίστηκε και ο ναός της Μεγαλόχαρης. Κάθε χρόνο την ημέρα της γιορτής Της λέγεται ότι γίνονται περισσότερα από ένα θαύματα.

ΠΑΡΟΣ

Η Καταπολιανή (Εκατονταπυλιανή):

Ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία των Κυκλάδων. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Ν. Α. Κεφαλληνιάδης στο βιβλίο του «Η λατρεία της Παναγίας στα ελληνικά νησιά», οι παραδόσεις που αναφέρονται στο χτίσιμο του ναού, στον κτήτορα, στον αρχιτέκτονα και στα άλλα μνημεία της εκκλησίας είναι πολλές. Η εικόνα της Παναγίας (17ος αι.) είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ωστόσο στον γυναικωνίτη βρίσκεται και μια δεύτερη με την επιγραφή Αγία Εκατονταπυλιανή, στο κάτω μέρος της οποίας εικονίζεται πλοίο που κατευθύνεται προς έναν βράχο. Την δώρισε ο καπετάνιος που σώθηκε από θαύμα.

ΒΕΡΜΙΟ

Παναγία Σουμελά:

Στην Καστανιά ψηλά στο Βέρμιο βρίσκεται η Παναγία Σουμελά, όπου πραγματοποιείται ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα των Ποντίων. Ο Πόντιος Φ. Κτενίδης, κυνηγημένος από τους Τούρκους, έκανε  τάμα  στην  Παναγία Σουμελά του Πόντου να χτίσει, αν σωθεί, έναν ναό στην Ελλάδα. Έτσι και έγινε.

Ο αρχικός ναός, στο όρος Μελά, χιίστηκε το 386 μ.Χ. Η φήμη της Παναγίας εκείνης είχε φθάσει σε κάθε γωνιά της γης και πολλοί χριστιανοί και αλλόθρησκοι πήγαιναν να προσκυνήσουν και να επικαλεσθούν τη χάρη Της. Το πανηγύρι στη Μονή Σουμελά του Πόντου διαρκούσε από τον Δεκαπενταύγουστο ως τα εννιάμερα της Παναγίας. Τα χρόνια του τουρκικού ζυγού πέρασαν και ήρθε η Μικρασιατική καταστροφή, που έφερε και την καταστροφή της μονής. Η θαυματουργή εικόνα σώθηκε και μεταφέρθηκε στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Από το 1951 βρίσκεται στον νέο της Οίκο, στη Μονή Σουμελά στο Βέρμιο.

ΑΝΔΡΟΣ

Η Θεοσκέπαστη:

Δίπλα στο λιμάνι της Άνδρου βρίσκεται η Πολιούχος του νησιού, η Θεοσκέπαοτος. Η ανεύρεση του εικονίσματος της Παναγίας θεωρείται θαύμα. Ένα αλλόκοτο φως από τη θάλασσα υπέδειξε στους κατοίκους του νησιού μια σπηλιά. Εκεί, πάνω σε φύκια, ανακάλυψαν την εικόνα της Παναγίας. Αρχικά την τοποθέτησαν στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, αργότερα όμως ξαναβρέθηκε στο σπήλαιο. Η συγκεκριμένη ιστορία σύμφωνα με τις δοξασίες επαναλήφθηκε πολλές φορές ώσπου να χτιστεί, με μεγάλες δυσκολίες, ο ναός της Θεοσκέπαστης.

 ΛΕΣΒΟΣ

Η Παναγιά της Πέτρας:

Θαυματουργή είναι και η εικόνα της Παναγιάς της Πετριανής στη Λέσβο. Σύμφωνα με την αφήγηση που περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Λαογραφία» του Π. Σ. Παρασκευαϊδη, όταν τελείωσε το χτίσιμο του ναού, «ένα παιδί 15 ετών πήρε το δίσκο με τα ρακιά να κεράσει τους μαστόρους». Γλιστρά όμως και πέφτει από τον βράχο. «Παναγιά μου, φώναξαν όλοι και 'σκυψαν να δουν. Και βλέπουν το παιδί ν' ανεβαίνει μέσ' στον αέρα με το δίσκο στο χέρι. Μήδε το παιδί έπαθε τίποτε, μήδε ρακί καθόλου χύθηκε».

ΤΟ ΒΗΜΑ