ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2009

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΜΙΑ ΠΟΛΗ

ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2009

«Σαν την Καλαματούλα μου πουθενά!»

Μέρες και νύχτες καλοκαιριού στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα που - αν και το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού έχει τελειώσει- εξακολουθεί να «χορεύει» στους δικούς της ανέμελους ρυθμούς...

ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΑΡΑΤΩΛΟΥ

Οχτώ το πρωί στην παραλία της Καλαμάτας, με θέα τον Μεσσηνιακό Κόλπο και τον επιβλητικό Ταΰγετο. Η νεολαία ακόμα κοιμάται, έχοντας γυρίσει ξημερώματα από τα κέντρα διασκέδασης της παραλίας και του κοντινού οικισμού της Άνω Βέργας. Αντιθέτως, εκείνοι οι κάτοικοι της πόλης που ονομάζουν την οδό Ναυαρίνου, το δρόμο κατά μήκος της παραλίας, λεωφόρο Bypass -για ευνόητους λόγους- είναι ήδη στις θαλάσσιες επάλξεις.

- Καλημέρα, Αργυρώ.

- Τιιι; -Καλημέρα, λέω.

- Ασε, δεν ακούω καθόλου καλά τελευταία.

- Είναι της ηλικίας.

- Μπααα! Είναι κάτι άλλοι, μεγαλύτεροι κι από εμένα, που ακούνε και τον ψύλλο!

Κολυμπάω προς την πρωινή κυρία με τα φαρδιά καπέλα και τα μεγάλα γυαλιά ηλίου και ρίχνω το δόλωμα: «Καλά, τι όμορφη και ήσυχη που είναι το πρωί η πόλη σας!» Η... ψαριά αποδεικνύεται άκρως ομιλητική. «Η πόλη μας συνδυάζει μοναδικά βουνό και θάλασσα. Σε ποια άλλη πόλη βρίσκεις δωρεάν παραλία και καρέκλες;» «Εγώ είμαι Παραλιώτισσα, αλλά και το ιστορικό κέντρο είναι πολύ όμορφο». «Εδώ ακόμα κοιμόμαστε χωρίς να κλειδώνουμε». «Ντόπιο παστέλι δοκίμασες; Σύκα; Γρουνοπούλα;» «Για καφέ στην πλατεία Βασιλέως Γεωργίου κάθισες;» «Αχ, με το σεισμό του '86 περάσαμε δύσκολα. Αλλά η καταστροφή αυτή βοήθησε στο να γίνουν πολλά έργα μετά». «Και πού δεν έχω πάει! Και Ωρωπό και Κινέττα και Νέα Μάκρη. Σαν την Καλαματούλα μου πουθενά!»

Κατά τις εννέα, κάνουν την εμφάνιση τους οι πρώτες μαμάδες με παιδιά. «Σιγά, πουλάκι μου, μη με βρέξεις», λέει ένας παππούς που προσπαθεί σιγά-σιγά να μπει στο νερό, αλλά ο μικρός λουσμένος έχει ήδη βουτήξει θεαματικά.

Η Καλαμάτα είναι μια πόλη ζωντανή. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της απογραφής του 2001, ο πληθυσμός της φτάνει τους 57.620 κατοίκους. Ως πρωτεύουσα του νομού Μεσσηνίας, καθημερινά συγκεντρώνει γύρω στους 100.000 ανθρώπους. Το χειμώνα «χορεύει» στους ρυθμούς του ιστορικού κέντρου, όπου μπαράκια και ταβερνεία σφύζουν από ζωή, στους ρυθμούς των Σχολών ΑΕΙ και ΤΕΙ που έχουν φέρει φοιτητές από ολόκληρη την Ελλάδα, στους ρυθμούς των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που προσφέρονται σε ευρεία γκάμα είτε από το δήμο είτε στο πλαίσιο ιδιωτικής πρωτοβουλίας και ερασιτεχνικών ομάδων. Συχνά-πυκνά, η Καλαμάτα «χορεύει» και στους ρυθμούς του Εγκέλαδου και, όπως λένε οι ντόπιοι, «κουνάει πολύ εδώ και τα 4,5 Ρίχτερ είναι πλέον ασήμαντα για μας!».

Το καλοκαίρι η πόλη πάλλεται στους ανέμελους ρυθμούς της παραλίας όπου μικροί-μεγάλοι εναλλάσσονται μέσα στην ημέρα, στους ταξιδιάρικους ρυθμούς των κοντινών εκδρομών σε μέρη της Πελοποννήσου και στους διάσημους ρυθμούς του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού που πραγματοποιείται κάθε Ιούλιο εδώ και 15 χρόνια και ως προϋπολογισμός ξεπερνάει κατά πολύ το 1.000.000 ευρώ.

Μια πόλη με πολιτιστικό παρελθόν

«Το 1985, ο τότε δήμαρχος Σταύρος Μπένος δημιούργησε την πρώτη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης. Με την υπογραφή της Μελίνας Μερκούρη έγινε η πρώτη πολιτιστική αποκέντρωση. Στάθηκε τυχερή η Καλαμάτα, γιατί αυτό το ξεκίνημα συνεχίστηκε δυναμικά! Με τον καιρό, δυστυχώς, η πίτα μικραίνει και οι κρατικές επιδοτήσεις περιορίζονται», εξηγεί η κ. Αγγελική Μήτρου, υπεύθυνη Επικοινωνίας και Προβολής Εκδηλώσεων της πρώην ΔΕΠΑΚ και νυν ΦΑΡΙΣ. Άραγε, αποδίδει ως επένδυση ο πολιτισμός; «Ο πολιτισμός κοστίζει και πουθενά δεν είναι ανταποδοτικός. Η δουλειά μας είναι δημιουργική, αλλά στη σύγχρονη εποχή πρέπει να λειτουργείς και ως λογιστήριο. Ευτυχώς, μας στηρίζουν ντόπιοι και πιστοί επισκέπτες. Αυτήν τη στιγμή έχουμε 550 μαθητές στο Δημοτικό Ωδείο, 300 στη Σχολή Χορού και 260 στο Εικαστικό Εργαστήρι. Είναι υπέροχο το πώς χτίζεται η σχέση με την Τέχνη και πώς τα παιδιά είναι μυημένα!» συμπληρώνει με ενθουσιασμό.

Ανεβαίνουμε την οδό Φαρών προς το ιστορικό κέντρο της πόλης. Στη διαδρομή τραβούν την προσοχή τα άκρως εντυπωσιακά νεοκλασικά και τα φιλόδοξα έργα εκτεταμένης πεζοδρόμησης και διάνοιξης δρόμου 4 χλμ. μέσα στην πόλη. Οι ντόπιοι είναι μαζεμένοι στην υπαίθρια σαββατιάτικη αγορά της οδού Σπάρτης. «Πάρτε! Είναι φρέσκα, όχι πρόστυχα», διαφημίζουν οι έμποροι την πραμάτεια τους, ενώ διάφορες μυρωδιές ανακατεύονται στον αέρα. Κάνουμε μια στάση να προμηθευτούμε παραδοσιακό παστό. «Και ως κρύος μεζές και σε πίτα, μακαρονάδα, ως συνοδευτικό σε λαδερά φαγητά... για όλες τις ώρες!» εξηγεί ο κ. Πέτρος Οικονομάκος.

Περνάμε από την πλατεία Οθωνος, τα παλιά Ψαράδικα, που τώρα έχουν δώσει τη θέση τους σε καφετέριες και μπαρ. Πιάνουμε κουβέντα με το 31χρονο Γιάννη Καράμπελα, ο οποίος πριν από τρία χρόνια αποφάσισε να μετακομίσει στην Καλαμάτα για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. «Δεν ήθελα να κάνω οικογένεια στην Αθήνα. Το κόστος ζωής εδώ είναι πολύ πιο χαμηλό. Με τη γυναίκα μου νοικιάζουμε ένα πεντάρι λίγο έξω από την πόλη με μόλις 250 ευρώ. Έχουμε πια και παιδί και διαπιστώνω ότι μια τριμελής οικογένεια περνάει το μήνα και με 1.000 ευρώ». Πώς δέχεται η τοπική κοινωνία τους ξενόφερτους; «Δεν είναι ιδιαίτερα ανοικτή κοινωνία, αλλά ούτε και κλειστή πλέον. Ειδικά από τότε που ήρθαν οι σχολές. Μέχρι να σε μάθουν, σε παρατηρούν επιφυλακτικά».

Η multi culti Καλαμάτα

Στο φρεσκοβαμμένο Κέντρο Νέων στην οδό Παπαφλέσσα συναντάμε τους Τζερόνιμο και Ντανιέλ. Ο Ντανιέλ σπουδάζει Γενετική στην Πορτογαλία και ο συντοπίτης του Τζερόνιμο δηλώνει φοιτητής Φιλοσοφίας και ακτιβιστής. Ήρθαν στην Καλαμάτα μέσω ενός διεθνούς προγράμματος εθελοντών. Μιλάνε γελώντας για τη γειτόνισσα τους που -ως γνήσια Ελληνίδα μάνα  τους φέρνει φαγητά. Εντυπώσεις από την Καλαμάτα; Ο Τζερόνιμο απαντά πρώτος: «Έφτασα με τρένο από την Πάτρα. Με εντυπωσίασε το τοπίο στη διαδρομή! Μου αρέσουν πολύ η παραλία της πόλης και το Πάρκο Σιδηροδρόμων. Αυτό που με λυπεί είναι ότι έχουν μπαζώσει το ποτάμι της πόλης και ότι δεν μπορείς εύκολα να κυκλοφορήσεις με ποδήλατο ». Ο Ντανιέλ πιστεύει ότι η ζωή εδώ μοιάζει με την καθημερινότητα στην πατρίδα του, αλλά περίμενε περισσότερη αστική βλάστηση μέσα στην πόλη. Περιγράφουν τα μαθήματα ξένων γλωσσών και άλλα εργαστήρια που προσφέρονται στο Κέντρο Νέων και την προγραμματισμένη δράση για καθαρισμό της παραλίας. Λίγο πριν από την έναρξη του μαθήματος ελληνικών καταφτάνει ο ιδρυτής του κέντρου, ο Φιλάρετος Βούρκος, άλλος ένας νέος που επέστρεψε στα πάτρια μετά τις σπουδές στην Αθήνα. «Περισσότερος ελεύθερος χρόνος, προσωπική ζωή, κάθε Σαββατοκύριακο μπορείς να είσαι σε διαφορετικά πανέμορφα μέρη. Θα ήθελα ο κόσμος της Καλαμάτας να είναι λίγο πιο ενεργός με τα κοινά. Ο χώρος είναι ανοικτός σε προτάσεις!»

Κατευθυνόμενοι λίγο έξω από την πόλη, για να γνωρίσουμε το ζεύγος Eisenbach. Η Σαμίρα είναι γερμανοπαλαιστινιακής καταγωγής και γλωσσολόγος. Ο Γιοχάνες -πλέον όλοι τον φωνάζουν Γιάννη- σπούδασε Γεωργική Οικονομία στη Γερμανία και ασχολείται με βιολογικές καλλιέργειες. Μας εξηγούν πώς γνωρίστηκαν παίζοντας σε μια ορχήστρα νέων και πώς οι «συμπτώσεις» οδήγησαν στη μετακόμιση τους στην Καλαμάτα το 1995. «Από την αρχή, μας υποδέχτηκαν πολύ φιλικά. Η Καλαμάτα έχει αστικό πολιτισμό και έχει προσφέρει τα καλύτερα στα παιδιά μας», τονίζει η Σαμίρα, ενώ και οι δύο θεωρούν την Καλαμάτα μια γνήσια ελληνική πόλη που δεν βγάζει κάτι το στημένο ως παιχνίδι για τους τουρίστες.

Με τις βιολογικές καλλιέργειες ασχολούνταν οι ντόπιοι στα μέσα της δεκαετίας του '90; «Όταν ξεκινήσαμε, το θεωρούσαν αδύνατο, φοβόνταν το καινούργιο. Όμως, προχωρήσαμε και ξεκινήσαμε πρώτοι την τροφοδότηση των καταστημάτων της Αθήνας με νωπά βιολογικά προϊόντα», δηλώνει ο Γιάννης. Ως καθηγήτρια, η Σαμίρα έρχεται σε επαφή με πολλούς νέους και με απογοήτευση διαπιστώνει ότι οι γονείς προτρέπουν τα παιδιά τους σε άλλα επαγγέλματα εκτός γεωργίας. Τόσο για πρακτικούς όσο και για εμπορικούς λόγους, ο Γιάννης υπογραμμίζει τη σημασία του νέου αυτοκινητόδρομου που αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2010 και θα κάνει την απόσταση από την Αθήνα πιο σύντομη από 2 ώρες.

Στη σκιά της ελιάς

Το απογευματάκι μάς βρίσκει κοντά στην ιστορική εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, όπου κηρύχτηκε η Επανάσταση του 1821, να ξεκουραζόμαστε στη σκιά ελαιόδεντρων. Η κ. Γεωργία Παπαδοπούλου μάς περιποιείται με ντόπιες σπεσιαλιτέ: πικάντικο τυρί στρέλλα και τα παραδοσιακά λαλάγγια, ένα είδος στριφτής αλμυρής τηγανίτας. «Αφιέρωσα το μαγαζί μου στην ελιά. Για την υγεία μας δεν υπάρχει καλύτερο προϊόν από το ελαιόλαδο! Για καλλυντικό, για μαγειρική, για φάρμακο...» Στην παρέα καταφτάνει ο σύζυγος της, κ. Γεώργιος Καραμπάτος, πρόεδρος του Επιμελητήρίου Μεσσηνίας και από τους δημιουργούς των διεθνώς γνωστών Δρόμων της Ελιάς. «Παντρέψαμε τον πολιτισμό με την περιπέτεια! Το 95% του παραγόμενου ελαιολάδου είναι έξτρα παρθένο. Γι' αυτό, μεγάλη ποσότητα αγοράζουν οι Ισπανοί και οι Ιταλοί χύμα, ώστε να εμπλουτίζουν τα δικά τους». Οι περισσότεροι Καλαματιανοί ασχολούνται παράλληλα και συμπληρωματικά με αγροτικές εργασίες και με τουριστικές υπηρεσίες. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο κ. Καραμπάτος, «όλοι έχουν έστω έναν μικρό κλήρο, ώστε να βγάζουν το λάδι της χρονιάς τους. Στόχος μας είναι να αναπτυχθούν παράλληλα ο πρωτογενής, ο δευτερογενής και ο τριτογενής τομέας ».

Καθώς περπατάμε προς το αμφιθέατρο του κάστρου για μια βραδινή παράσταση ποίησης, ακούμε χορούς και μουσική. Στο Λύκειο Ελληνίδων Καλαμάτας, το δεύτερο μεγαλύτερο της χώρας, οι πρόβες καλά κρατούν.« Οι γονείς απόφοιτοι φέρνουν τα παιδιά τους. Είναι τρόπος ζωής ο χορός, ξεφεύγεις από την καθημερινότητα», σχολιάζει ο κ. Τάσος Μίχος, 25 χρόνια δάσκαλος στο λύκειο.

Τα έξω και τα... Μέσα της πόλης

Κυριακή πρωί, οι περισσότεροι έχουν φύγει για τις παραλίες της Σάντοβας και των Κιτριών. Με ξεναγό τον αρχιτέκτονα κ. Γιώργο Κυριακόπουλο θαυμάζουμε τα κτίρια στο λιμάνι, το Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο -που πρόσφατα απέκτησε και μοντέρνο αδελφάκι-, την οικία Κυβέλου, το Δημοτικό Ωδείο, τη Σχολή Χορού και πολλά άλλα νεοκλασικά. Περνάμε μπροστά από το υπό ανέγερση Μέγαρο Χορού. Σύμφωνα με τον δήμαρχο, κ. Παναγιώτη Νίκα, το έργο αυτό που αναμένεται να παραδοθεί φέτος θα ξεπεράσει τα 20.000.000 ευρώ και αποτελεί το μεγαλύτερο έργο πολιτισμού στην περιφερειακή Ελλάδα.

Αργότερα, σούρουπο με θέα στον Μεσσηνιακό από την προνομιακή βεράντα του νεοκλασικού σπιτιού της οικογένειας Πανάγου Φουρναράκη, χτισμένο το 1927. «Στο εξωτερικό παρέχονται διευκολύνσεις και κίνητρα για τη διατήρηση τέτοιων σπιτιών. Εδώ θέλουν όλοι να υπάρχει το σπίτι, για να ομορφαίνει την πόλη, αλλά...»

Μετά την περιήγηση στα... έξω, πάμε στα Μέσα της πόλης. Συναντάμε πρώτα την κ. Αντα Αποστολάκη, διευθύντρια μιας από τις μεγαλύτερες μεσσηνιακές εφημερίδες, του «Θάρρους», που εκδίδεται από το 1899! « " Εσένα σε πότισα πολύ αντιμόνιο ", μου έλεγε ο πατέρας μου. Είναι μια ουσία που έβγαζε το σίδερο στη λινοτυπία», και γελάει. «Είμαι ίσως η χειρότερη επιχειρηματίας στον κόσμο, αλλά πάρα πολύ καλή εφημεριδού. Για μένα μια εφημερίδα πρέπει να ενημερώνει όσο πιο αντικειμενικά γίνεται. Αν είχα αποφασίσει να απεμπολήσω βασικές αρχές, δεν θα είχα λόγο να συνεχίσω την εφημερίδα». Ο αρχισυντάκτης του «Θάρρους», κ. Δημήτρης Γιατράκος, συμμερίζεται τη δυσκολία του πανάκριβου σπορ της έκδοσης τοπικής εφημερίδας. «Δεν υπάρχει πίσω από εμάς επιχειρηματικός όμιλος. Δεν είναι εύκολο να βγάζεις καθημερινά 48 σελίδες, 3-4 μόνο με ξένες ειδήσεις και όλες οι άλλες τοπικές». Πριν φύγουμε, η κ. Αποστολάκη μάς δείχνει περήφανη το σπίτι της που είναι απέναντι και την καταπράσινη βεράντα της. «Άρχισα να φυτεύω μετά μανίας μετά τις πυρκαγιές του 2007. Ίσως ασυνείδητα, για να κρατήσω ισορροπίες...» Με την ελπίδα να αποτραπούν ανάλογες τραγωδίες στο μέλλον, ο δήμος έχει πλέον δική του πυροσβεστική με δέκα οχήματα.

Μετά το «Θάρρος», κάνουμε μια στάση «Στην Μπρίζα», στην εβδομαδιαία free press εφημερίδα της πόλης που κυκλοφόρησε το 2005. «Ξεκινήσαμε με στόχο να αναδείξουμε τη ζωντανή επαρχία που αντιστέκεται στην κακογουστιά και την γκρίζα πραγματικότητα. Στηριζόμαστε στον εθελοντισμό. Στη  Στεμνίτσα την περιμένει στο ΚΤΕΛ κάποιος που του αρέσει και μετά τη διανέμει!» εξηγεί ο αρχισυντάκτης Γιώργος Δημητρακόπουλος, μιλώντας παράλληλα με ζέση και για το εναλλακτικό Φεστιβάλ Video Art που διοργανώνεται με ιδιωτικό μεράκι και εκτός χρηματοδοτημένων θεσμών.

Επιστρέφοντας στην Αθήνα, ο παππούς μου με περιμένει με προσδοκία. «Μεταξωτό μαντίλι καλαματιανό έφερες, κορίτσι μου;» «Ασ' τα, παππού. Παλιά τα έφτιαχναν οι καλόγριες, αλλά όχι πια. Τις φάγανε τα κινέζικα». 

"Κ" 2.8.2009