Bella Ciao : Η ιστορία ενός τραγουδιού

Τρίτη 12 Ιουλίου 2016

Bella Ciao : Η ιστορία ενός τραγουδιού

Bella Ciao : Η ιστορία ενός τραγουδιού

Στις 10 Ιουλίου του 1943, ξεκίνησε η απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία. Μια κακοοργανωμένη επιχείρηση ενάντια σε υπέρτερες δυνάμεις, που ωστόσο αιφνιδίασε τον Άξονα και πέτυχε τους στόχους της: η απόβαση ολοκληρώθηκε παρά τις αντιξοότητες και η προέλαση των Συμμάχων προς Βορρά αποσταθεροποίησε το καθεστώς Μουσολίνι κι έφερε την ανατροπή του από τον Μπαντόλιο και τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 3 Σεπτεμβρίου.

Ο διαμελισμός της Ιταλίας που ακολούθησε την εισβολή και την ανατροπή του Μουσολίνι οδήγησε στην ανάπτυξη ισχυρού αντάρτικου κινήματος στον γερμανοκρατούμενο —από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και μέχρι τον Μάιο του 1945— ιταλικό Βορρά.

Εμβληματικό —και παγκοσμίως γνωστό— τραγούδι του ιταλικού αντάρτικου είναι το Bella Ciao. Ο στιχουργός είναι ανώνυμος ενώ η μελωδία ανήκει σε ένα παλαιότερο λαϊκό τραγούδι της υπαίθρου. Ιδού η πρώτη ηχογράφηση του αυθεντικού Bella Ciao το 1962. Η Giovanna Daffini, αγρότισσα από τα παιδικά της χρόνια στην περιοχή του Πάδου, τραγουδά σε ηλικία 49 ετών το Alla mattina appena alzata in risaia mi tocca andar… — το πρωί, μόλις ξυπνώ, πρέπει να πάω στα χωράφια με το ρύζι… Η ηχογράφηση έγινε από τους εθνομουσικολόγους Gianni Bosio και Roberto Leydi.

Το 2008, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Repubblica ένα άρθρο που διερευνούσε το ενδεχόμενο το τραγούδι να έχει προέλευση γίντις. Έχει ενδιαφέρον ότι η υπόθεση αυτή ξεκίνησε από έναν μηχανικό, ονόματι Fausto Giovannardi που μια μέρα έτυχε να οδηγεί και να ακούει το CD “Klezmer – Yiddish swing music” και συνέλαβε τον εαυτό του να τραγουδά ασυναίσθητα πάνω στη μουσική κάποιου κομματιού το Bella Ciao. Ωραία ιστορία, και οι μελωδίες όντως έχουν κοινά στοιχεία — πλην όμως η εκδοχή της καταγωγής του παρτιζάνικου τραγουδιού από ένα δημώδες άσμα της αγροτικής εργασίας από την περιοχή της Βόρειας Ιταλίας, με ολόιδια δομή και μουσική, φαντάζει πολύ πιο πιθανή.

Και ως αντάρτικο τραγούδι, το Bella Ciao διατηρεί πολλά χαρακτηριστικά του δημώδους στην αρχιτεκτονική του: την κυκλική δομή, το πέρασμα από τη μια στροφή στην άλλη με επανάληψη λέξεων ή εικόνων, το μοτίβο του θανάτου και της ταφής, το μοτίβο της σκιάς, το φυσικό στοιχείο (λουλούδι) ως οιονεί μετενσάρκωση / τεκμήριο μνήμης, τους διαβάτες ως «χορό» του δράματος κ.ά.

Ακολουθούν οι στίχοι στα ιταλικά και στα ελληνικά. Στη μετάφραση παραλείπεται η επανάληψη της φράσης “bella ciao” («αντίο, όμορφη»).

Una mattina

Mi son’ alzato

O bella ciao, bella ciao

Bella ciao, ciao, ciao

Una mattina

Mi son’ alzato

E ho trovato l’invasor.

O partigiano

Porta mi via

O bella ciao, bella ciao

Bella ciao, ciao, ciao

O partigiano

Porta mi via

Che mi sento di morir.

Se io muoio

Da partigiano

O bella ciao, bella ciao

Bella ciao, ciao, ciao

Se io muoio

Da partigiano

Tu mi devi seppellir.

Seppellire

Lassù in montagna

O bella ciao, bella ciao

Bella ciao, ciao, ciao

Seppellire

Lassù in montagna

Sotto l’ombra di un bel fiore

E le genti

Che passeranno

O bella ciao, bella ciao

Bella ciao, ciao, ciao

E le genti

Che passeranno

Ti diranno: „Che bel fior”.

Quest’ è il fiore

Del partigiano

O bella ciao, bella ciao

Bella ciao, ciao, ciao

Quest’ è il fiore

Del partigiano

Morto per la libertà

Το πρωί ξύπνησα

και βρήκα τους εισβολείς

Αντάρτη, πάρε με μαζί σου

Γιατί νομίζω πως θα πεθάνω

Κι αν πεθάνω αντάρτης

θα πρέπει να με θάψεις

Θα με θάψεις ψηλά στο βουνό

κάτω απ’ τον ίσκιο ενός όμορφου λουλουδιού

Και οι διαβάτες θα λένε:

«Τι όμορφο λουλούδι!»

Είναι το λουλούδι του αντάρτη

που πέθανε για τη λευτεριά.

Από τις πάμπολλες εκτελέσεις και διασκευές του Bella Ciao διαλέξαμε και σας παρουσιάζουμε μερικές ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες. Όπως αυτή από τη Μίλβα: