Νίκος Μουρατίδης : Διέπραξαν εγκλήματα αισθητικής

Η αδιαφορία από την μια, αλλά και η απόφαση του Εθνάρχη Καραμανλή για αντιπαροχές- καπάκι και η χούντα, κατέστρεψαν ότι ωραίο αρχιτεκτόνημα υπήρχε στην πρωτεύουσα. Γκρέμισαν αριστουργηματικά κτίρια για να χτίσουν απρόσωπα πολυώροφα οικοδομήματα και πολυκατοικίες «χουντικού ρυθμού».

Ο 19^ος ήταν ο αιώνας που η Αθήνα ήταν υπέροχη. Υπήρχε άπλα, υπήρχε ουρανός, υπήρχε πράσινο και πάνω απ’ όλα υπήρχε αισθητική. Μέσα σε 50 χρόνια μια μικρή πόλη στους πρόποδες της Ακρόπολης μετατράπηκε σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με ανάκτορα, νεοκλασικά μέγαρα, θέατρα και μερικά από τα ομορφότερα δείγματα νεοκλασικισμού στον κόσμο.

Όμως, ο πόλεμος, η έλλειψη χρημάτων, η μανία του κόσμου να έρθει να ζήση στην πρωτεύουσα, το οικονομικό συμφέρον, η κακώς εννοούμενη ανάπτυξη, η ανοικοδόμηση, ο υπερβολικός εκμοντερνισμός και οι αντιπαροχές συνετέλεσαν ώστε μερικά θαυμάσια κτίρια να χαθούν για πάντα. Αν υπήρχαν ακόμα αυτά τα κτίρια, η εικόνα της Αθήνας θα ήταν διαφορετική και σίγουρα ομορφότερη. Σας μάζεψα μερικά χαρακτηριστικά δείγματα.

Η οδός Φιλελλήνων το 1898, Αριστερά, το Ξενοδοχείον των Ξένων – Hôtel des Étrangères – του Στέφανου Ξένου. Δεξιά, το Μέγαρο Παχύ και στο ισόγειο το κατάστημα.

Μέγαρο Νεγρεπόντη

Ήταν το ωραιότερο στολίδι αλλά και η μεγαλύτερη απώλεια στην Πλατεία Συντάγματος, το μέγαρο Νεγρεπόντη (Αμαλίας και Όθωνος), που χτίστηκε το 1880 και κατεδαφίστηκε το 1956. Ήταν η εποχή που η λεωφόρος Αμαλίας ήταν η επίσημη «βόλτα» των Αθηναίων, που περπατούσαν έχοντας στη μία πλευρά τον Βασιλικό Κήπο και στην άλλη πολυτελείς κατοικίες. Εδώ κατοικούσαν ο πρίγκιπας Κωνσταντίνος Α’ και η σύζυγός του Σοφία. Στη συνέχεια, και μέχρι το 1940, στέγασε το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Το 1959 στη θέση του χτίστηκε πολυκατοικία, που ο μεταπολεμικός εκσυγχρονισμός την ονομάζει: «αρχιτεκτονικόν αριστούργημα».

Γκρέμισαν το κτίριο Νεγρεπόντη (αριστερά), για να φτιάξουν το δεξιά, και η εφημερίδα «Εμπρός», τον 15αυγουυστο του 1959, υμνεί το νέο απόκτημα της Αθήνας.

Ξενοδοχείο Ακταίον
 

Ίσως είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εμβληματικού χαμένου κτιρίου. Βρισκόταν στο Νέο Φάληρο -στη θέση όπου σήμερα υπάρχει ιδιωτικό νοσοκομείο- και είχε χτιστεί σε σχέδια του Πάνου Καραθανασόπουλου (μαθητή του Τσίλερ) στα πρότυπα των παραλιακών πολυτελών ξενοδοχείων που υπήρχαν σε όλες τις ευρωπαϊκές λουτροπόλεις. Εγκαινιάστηκε το 1903 και για δεκαετίες ήταν το κέντρο της αναψυχής για την ελίτ της Αθήνας, αλλά και των υψηλών επισκεπτών -εστεμμένων, επιχειρηματιών, ζάπλουτων της εποχής- από όλη την Ευρώπη. Είχε 160 δωμάτια, μεγάλες αίθουσες δεξιώσεων, κήπους και παραλία. Η παρακμή του ξεκίνησε λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη διάρκεια του οποίου έπαθε εκτεταμένες ζημιές από βομβαρδισμούς. Μετά τον πόλεμο η κατεστραμμένη και πάμφτωχη Ελλάδα δεν μπορούσε να συντηρήσει ένα τέτοιο οικοδόμημα και έτσι το ξενοδοχείο εγκαταλείφθηκε. Ο διορισμένος από την χούντα δήμαρχος Σκυλίτσης, το κατεδάφισε.

Βίλα Μαργαρίτα

Χτίστηκε στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα και ανήκε σε Αρμένιο έμπορο. Βρισκόταν στη συμβολή των λεωφόρων Βασιλίσσης Σοφίας και Μεσογείων. Απολύτως ασυνήθιστη εικόνα για την Αθήνα, θύμιζε κάστρο, είχε πύργους και πολεμίστρες, και ήταν χτισμένο από πέτρα. Πέρασε στην ιδιοκτησία του επιχειρηματία Ευστάθιου Λάμψα (ιδρυτή του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία) και στη συνέχεια στις κόρες του. Κατά τη δεκαετία του ’60 μεγάλο μέρος των κήπων του απαλλοτριώθηκε για τη διαπλάτυνση των λεωφόρων. Οι κληρονόμοι πωλούν τον πύργο το 1970 και οι νέοι ιδιοκτήτες (η Κτηματική Τράπεζα) αποφασίζουν αμέσως την κατεδάφισή του. Στη θέση του στέκει σήμερα το 9όροφο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας.

Δημοτικό Θέατρο Αθηνών

Στο σημείο που σήμερα υπάρχει η πλατεία Κοτζιά, η ανοιχτή ανασκαφή και το υπόγειο parking, βρισκόταν το Δημοτικό Θέατρο. Σε σχέδια του Τσίλερ και χρηματοδότηση από τον Ανδρέα Συγγρό, εγκαινιάστηκε το 1888 και η τύχη του ήταν από την αρχή… στραβή. Εκτός από τις παρεμβάσεις του Συγγρού, το θέατρο υπέφερε εξαρχής από έλλειψη χρημάτων -που καθυστέρησαν σημαντικά την ανέγερσή του, η λιτή του διακόσμηση του στερούσε κάθε μεγαλοπρέπεια με αποτέλεσμα να μην αποκτήσει ποτέ την αίγλη που του άξιζε, ενώ στην επίσημη πρεμιέρα του 1888 ο βασιλιάς Γεώργιος αποκοιμήθηκε. Το 1901 εγκαινιάζεται το Βασιλικό (σήμερα Εθνικό) Θέατρο και έτσι το Δημοτικό αποκτά και επισήμως δεύτερο ρόλο. Το 1922 φιλοξένησε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία οι οποίοι, μέσα στην ταλαιπωρία τους και λόγω του σκληρού χειμώνα, άναβαν φωτιές στο εσωτερικό προκαλώντας μεγάλες ζημιές. Για να συμπληρωθεί η κακοτυχία, η θέα ενοχλούσε τον τότε δήμαρχο Κωνσταντίνο Κοτζιά (το γραφείο του έβλεπε στο πίσω μέρος του θεάτρου). Έτσι, το 1940 το θέατρο κατεδαφίστηκε. Και η πλατεία πήρε το όνομα του ανθρώπου που το κατεδάφισε.

Η οικία Ράλλη-Σκαραμαγκά (το κτίριο αριστερά- δίπλα στην οικία Μπενάκη) ήταν από τα τελευταία μέγαρα που χτίστηκαν στη Βασιλίσσης Σοφίας, γύρω στο 1920 (κατεδαφίστηκε το 1955).

Έτσι ήταν το μέγαρο Πεσματζόγλου……..

…… και έτσι έγινε

Μέγαρο Πεσμαζόγλου

Βρισκόταν στη γωνία της Βασιλίσσης Σοφίας με την Ηρώδου Αττικού και χτίστηκε το 1900 σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ από τον επιχειρηματία Ι. Πεσμαζόγλου. Σκοπός ήταν η ενοικίαση πολυτελών διαμερισμάτων σε ξένους. Από τα πρώτα τέτοια κτίρια μεγάλης κλίμακας στην πόλη και με χαρακτηριστικό τον πυργοειδή τρούλο στη γωνία του, «τεμαχίστηκε» κατά τη δεκαετία του 1960 και στο γωνιακό του τμήμα, που κατεδαφίστηκε, χτίστηκε κτίριο γραφείων. Το άλλο τμήμα, που κατά την κατοχή στέγασε τη γερμανική πρεσβεία διατηρείται μέχρι σήμερα.

Η έκταση που καταλάμβανε το κτήμα Θων (Αλεξάνδρας & Κηφισίας) 

Βίλα Θων
 

Ο Νικόλαος Θων γεννήθηκε στην Αθήνα το 1850 και ήταν γιος του Γερμανού λογιστή Καρλ Θων, μέλος της ακολουθίας του βασιλιά Όθωνα. Η έπαυλή του -σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ- βρισκόταν στην συμβολή των λεωφόρων Κηφισίας και Αλεξάνδρας, καταλάμβανε όλο το τετράγωνο με τις οδούς Αιτωλίας και Θεοφάνους, και ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του 1880. Ήταν ένα θαυμάσιο κτίσμα τόσο στο σχεδιασμό του όσο και στο διάκοσμο του (γλυπτά, τζάμια με βιτρό, υπέροχος κήπος κτλ). Το 1921 το κτήμα πουλήθηκε και στη συνέχεια λειτούργησε κατά καιρούς ως κλινική, σχολείο, μπυραρία, στρατώνας, φυλακή, αλλά και κατοικία. Το 1944 η έπαυλη ανατινάχθηκε στη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Μεταπολεμικά χτίστηκε στην πρόσοψη του κτήματος ένα ακαλαίσθητο συγκρότημα καταστημάτων και σήμερα στη θέση τους βρίσκεται κτίριο γραφείων.

Από ολόκληρο το παλαιό κτήμα Θων, σήμερα σώζεται μόνο, ο μοναδικός κυκλικός ναός στην Ελλάδα, ο Άγιος Νικόλαος.

Ο 19^ος ήταν ο αιώνας που η Αθήνα ήταν υπέροχη. Υπήρχε άπλα, υπήρχε ουρανός, υπήρχε πράσινο και πάνω απ’ όλα υπήρχε αισθητική.

Οικία Σαριπόλου

Από τα ελάχιστα δείγματα νεογοτθικού ρυθμού στην Αθήνα, η οικία Σαριπόλου βρισκόταν στη βορειοδυτική γωνία Πατησίων και Χαλκοκονδύλη. Ανήκε στον νομικό Ιωάννη Σαρίπολο και χτίστηκε περίπου το 1870. Πέρασε στις κόρες του και το 1908 έφυγε από την ιδιοκτησία της οικογένειας. Άντεξε σχεδόν 90 χρόνια προτού κατεδαφιστεί το 1956 για να δώσει τη θέση του σε ένα ακόμα απρόσωπο και κακοσυντηρημένο κτίριο γραφείων, από αυτά που γέμισαν την Πατησίων μετά το 1960. Ευτυχώς μία από τις κόρες της οικογένειας απαθανάτισε σε υδατογραφίες το εσωτερικό και το εξωτερικό του πατρικού της σπιτιού.

Οικία Τσοποτού

Ένα από τα πιο ιδιαίτερα και ξεχωριστά σπίτια βρισκόταν στη γωνία Πειραιώς και Μενάνδρου. Ο άγνωστος αρχιτέκτονας είχε αντιγράψει το Μνημείο του Λυσικράτη στην Πλάκα. Το οίκημα άντεξε ακριβώς 100 χρόνια, από το 1870 μέχρι το 1970 που κατεδαφίστηκε. Στη θέση του, άλλο ένα απρόσωπο πολυώροφο κτίριο.

http://www.nikosonline.gr/?p=29037