Γιώργος Καπόπουλος : Η ισορροπία του τρόμου στην Ευρωζώνη α' και β'

 Η ισορροπία του τρόμου (α΄)

Στα μέσα της δεκαετίας του '50 ΗΠΑ και ΕΣΣΔ απέκτησαν την αμοιβαία εξασφαλισμένη δυνατότητα καταστροφής με την εξέλιξη των πυρηνικών όπλων στη γνωστή τριάδα (χερσαία σιλό πυραύλων, πύραυλοι σε βομβαρδιστικά αεροσκάφη και πύραυλοι που εκτοξεύονται από υποβρύχια). Ακόμη και ο πιο τέλειος αιφνιδιασμός άφηνε στον αντίπαλο δυνατότητα δευτέρου πλήγματος με νομοτελειακή την αμοιβαία καταστροφή πιο γνωστή ως ισορροπία του τρόμου.

Η μόνη φορά που δοκιμάστηκε η ισορροπία στα άκρα ήταν στην κρίση της Κούβας τον Οκτώβριο του 1962. Ισορροπία του τρόμου υπάρχει σήμερα στην Ευρωζώνη: Ουδείς αμφισβητεί ρητά και μετωπικά το ασφυκτικό πλαίσιο δημοσιονομικής λιτότητας που έχει επιβάλει το Βερολίνο με το Δημοσιο-νομικό Σύμφωνο, αλλά στην πράξη Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία αποκλίνουν σταθερά στα όρια παραβίασής του, ενώ η Γερμανία, πέραν μιας ρητορικής πίεσης, δεν απαιτεί την πλήρη εφαρμογή του.

Παρίσι, Ρώμη και Μαδρίτη γνωρίζουν ότι μετωπική αντιπαράθεση με το Βερολίνο δεν θα μπορέσει να είναι ελεγχόμενη κρίση με στόχο διαπραγμάτευση και συμβιβασμό: Η ανοικτή αμφισβήτηση της λιτότητας θα απελευθερώσει μια κοινωνική και πολιτική δυναμική λόγω της πολυετούς συσσωρευμένης δυσαρέσκειας που θα περιορίσει, αν δεν εκμηδενίσει, κάθε περιθώριο συμψηφισμών και συμβιβασμών με στόχο μια συμφωνία κορυφής, ενώ στη Γερμανία θα πυροδοτήσει διεύρυνση και κλιμάκωση της αδιαλλαξίας στη Χριστιανοδημοκρατία με επίκεντρο τους Βαυαρούς Χριστιανοσοσιαλιστές. Στην παραπάνω οριακή ισορροπία δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε καν δυνατότητα προώθησης της πρότασης Ολάντ για κυβέρνηση της Ευρωζώνης.

Στο Βερολίνο γνωρίζουν ότι αν προωθηθεί το σχέδιο Σόιμπλε για πιο σκληρό έλεγχο της δημοσιονομικής πειθαρχίας με μεταφορά της αρμοδιότητας από την Επιτροπή σε ανεξάρτητη αρχή, θα δουν να κυριαρχεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία αυτό που θέλουν να αποφύγουν: η ανοικτή αμφισβήτηση της λιτότητας.

Σε αντίθεση με τον Ψυχρό Πόλεμο που η ισορροπία τρόμου καθησύχαζε και ανακούφιζε, η αναβίωσή της στην Ευρωζώνη προκαλεί δυσαρέσκεια και από τις δύο πλευρές τόσο στην κοινή γνώμη όσο και κυρίως στις ηγετικές ελίτ, που δυσκολεύονται να διαχειρισθούν την πολιτική και κοινωνική αναταραχή αλλά και το πολιτικό κόστος σε ενδοκυβερνητικό και εσωκομματικό επίπεδο.

Μια προσπάθεια υπέρβασης του παραπάνω αδιεξόδου και ακινησίας έγινε από τη Μέρκελ, που προσπάθησε, με αφορμή το Προσφυγικό, να οικοδομήσει μια συνολική και αλληλέγγυα αμοιβαιοποίηση του ρίσκου από μια έκτακτη ανάγκη σε μια θαρραλέα φυγή προς τα εμπρός που έγινε μπούμερανγκ και η οποία όχι μόνο δεν μεγάλωσε τον κοινό ευρωπαϊκό παρονομαστή ενότητας αλλά απειλεί και αυτήν την ίδια την ισορροπία του τρόμου που περιγράψαμε πιο πάνω ως προς τη διαχείριση της κρίσης στην Ευρωζώνη.

Το στοίχημα μοιάζει να χάθηκε: Αντί το Προσφυγικό να επιδράσει καταλυτικά με θετικό τρόπο στην εμβάθυνση της Ευρωζώνης τείνει να καταστεί παράγων ενίσχυσης της εθνικής περιχαράκωσης, εσωστρέφειας και αναδίπλωσης χωρίς την αυτοσυγκράτηση που μέχρι και σήμερα εμποδίζει τη μετωπική σύγκρουση του Βερολίνου με τα μεγάλα μεγέθη που απονευρώνουν στην πράξη τη σκληρή λιτότητα που προσυπέγραψαν.

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, το Προσφυγικό θα ήταν ένα ωραίο συμπεφωνημένο άλλοθι για μια ρητή λόγω εκτάκτων περιστάσεων δημοσιονομική χαλάρωση, που τη ζητά πλέον ανοικτά και ο επικεφαλής της ΕΚΤ Ντράγκι. Το στοίχημα της Μέρκελ, από ό,τι φαίνεται, υπερέβη τη βούληση και τη δυνατότητα θετικής ανταπόκρισης της ΕΕ των 28, με άμεση συνέπεια ενισχυμένη περιχαράκωση και στα σύνορα, αλλά και στην ακινησία της αδιέξοδης λιτότητας στην Ευρωζώνη.

Η ισορροπία του τρόμου (β’)

Η ισορροπία του τρόμου είναι η εκλαΐκευση ενός πιο περίπλοκου σε φραστική αποτύπωση όρου της πυρηνικής στρατηγικής της «Αμοιβαίας Εξασφαλισμένης Δυνατότητας Καταστροφής», γνωστής με το ακρώνυμο MAD, όχι με την κυριολεκτική έννοια του «τρελού», αλλά ως τα αρχικά της φράσης στα Αγγλικά Mutual Assured Destruction. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει δυνατότητα αφανισμού του αντιπάλου με αιφνιδιαστικό πρώτο πλήγμα, καθώς το οπλοστάσιο δευτέρου πλήγματος, που βρίσκεται σε μη εντοπιζόμενα πυρηνικά υποβρύχια, θα καταστρέψει τον επιτιθέμενο λίγα λεπτά μετά τον αφανισμό του θύματος!

Ενα παρόμοιο σκηνικό ισορροπίας του τρόμου φαίνεται να έχει διαμορφωθεί στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ-Ευρωζώνης ανάμεσα στη Γερμανία από τη μια μεριά και τις Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία από την άλλη, με πανηγυρική επιβεβαίωση την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την Τετάρτη να μην επιβάλει κυρώσεις για παράβαση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ισπανία και την Πορτογαλία και να αναγνωρίσει ως σύννομο τον προϋπολογισμό της Ιταλίας μέχρι την επανεξέτασή του τον Νοέμβριο.

Πέραν από τις προφανείς -για χάρη του Ραχόι και του Λαϊκού Κόμματος- προεκλογικές σκοπιμότητες, που γλιτώνουν επί του παρόντος την κυβέρνηση Κόστα στην Πορτογαλία από την πίεση των Βρυξελλών, είναι πλέον αδιαμφισβήτητο ότι οι προβλεπόμενες από το δημοσιονομικό σύμφωνο κυρώσεις σε παραβάτιδες της δημοσιονομικής πειθαρχίας χώρες δεν εφαρμόζονται: Δεν εφαρμόστηκαν από την υιοθέτηση του Συμφώνου, την άνοιξη του 2012, και δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή του στο ορατό μέλλον στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ισπανία.

Αν δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την τήρηση της ήδη θεσμοθετημένης από το δημοσιονομικό σύμφωνο πειθαρχίας, είναι αυτονόητο ότι δεν υπάρχουν οι συνθήκες για την αυστηρότερη πειθαρχία που ζητά ο Σόιμπλε, ο οποίος βρίσκει την Κομισιόν χαλαρή στον ρόλο του επόπτη και προτείνει ανεξάρτητη αρχή με τεχνοκρατική σύνθεση, που θα επιβάλλει αυτόματα κυρώσεις.

Η ισορροπία του τρόμου στην Ευρωζώνη έχει ως ορίζοντα τις εκλογές στη Γαλλία την άνοιξη του 2017 και στη Γερμανία το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς. Μέχρι τότε θα πρέπει να διασωθεί το σημερινό ασταθές status quo, που στη μεν Γερμανία δημιουργεί τη βεβαιότητα σε ένα ολοένα και αυξανόμενο τμήμα της κοινής γνώμης για ασυνέπεια, χαλαρότητα και ανευθυνότητα του Νότου, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας αλλά και ταυτόχρονα εμπεδώνει ως πλειοψηφική άποψη στο Παρίσι, στη Ρώμη και τη Μαδρίτη ότι η κοινωνική και πολιτική τους σταθερότητα είναι ασύμβατη με τη «θρησκεία» της μόνιμης λιτότητας.

Είναι φανερό ότι η ισορροπία του τρόμου που έχει προκύψει στην Ευρωζώνη δεν είναι αποφυγή μιας πιθανής μετωπικής σύγκρουσης, αλλά χρονική μετάθεσή της σε ορίζοντα θολό, με την ένταση να συσσωρεύεται και από τις δύο πλευρές. Αντέχουν το εσωτερικό πολιτικό κόστος του έμπρακτου παροπλισμού της θεσμοθετημένης λιτότητας στην Ευρωζώνη, με σημείο αναφοράς το πλαφόν 3% των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, η Μέρκελ και ο Σόιμπλε;

Ένα είναι βέβαιο: ότι αν το... φιλοδώρημα προεκλογικής ευνοϊκής μεταχείρισης που έδωσε στον Ραχόι η Κομισιόν επιχειρηθεί να εξισορροπηθεί με πιέσεις από την πρώτη μέρα ανάληψης της εξουσίας από μια κυβέρνηση συνασπισμού με κορμό τους Podemos, τότε το ντόμινο θα είναι ανεξέλεγκτο στον Νότο της Ευρωζώνης και όχι μόνο. Στην περίπτωση αυτή η κυβέρνηση Ρέντσι δεν θα μείνει αδρανής, καθώς ζει στη σκιά της δαμοκλείου σπάθης, με ορίζοντα την επαναξιολόγησή της ως σύννομης ή ως παραβατικής με το δημοσιονομικό σύμφωνο σε ένα εξάμηνο από σήμερα.

Γιώργος Καπόπουλος

ΕΘΝΟΣ