Γιώργος Καπόπουλος : Προσφυγικό: Το Σαράγεβο του 2016;

Προσφυγικό: Το Σαράγεβο του 2016;

Όταν δολοφονήθηκαν στο Σαράγεβο ο διάδοχος της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η σύζυγός του, κανείς δεν πίστευε ότι η έκρηξη ενός ευρωπαϊκού πολέμου ήταν θέμα εβδομάδων.

Γράφει ο Γιώργος Καπόπουλος

Έτσι και σήμερα, ακόμη και η διαπίστωση της καγκελαρίου Μέρκελ ότι το προσφυγικό δεν απειλεί μόνο τη Σένγκεν αλλά και την ίδια την ύπαρξη της Ευρωζώνης μάλλον καταγράφεται ως συνειδητή δραματοποίηση μιας δύσκολης κατάστασης, ώστε οι δυστροπούντες να πιεστούν προς την κατεύθυνση μιας συνολικής συμβιβαστικής λύσης.

Το ποτήρι μισοάδειο

Με τα σημερινά δεδομένα, υπάρχει περιορισμένη, αν όχι μηδενική, αισιοδοξία για τη δυνατότητα εξεύρεσης λύσης τη Δευτέρα 7 Μαρτίου στη σύνοδο κορυφής Ε.Ε.-Τουρκίας στις Βρυξέλλες για το προσφυγικό και συγκρατημένες προσδοκίες ότι η λύση μπορεί να αναζητηθεί και να διαμορφωθεί μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής, που είναι προγραμματισμένη για τις 17-18 Μαρτίου.

Πρώτη διαπίστωση είναι ότι η ίδια η Μέρκελ ομολογεί ότι θα αντιμετωπίσει τις τρεις κρίσιμες τοπικές εκλογικές αναμετρήσεις της Κυριακής 13 Μαρτίου, όπου και θα κριθεί η εσωτερική πολιτική αντοχή της για τους χειρισμούς της στο προσφυγικό, με την κρίση σε πλήρη εξέλιξη.

Μεγαλύτερα κύματα

Αυτό που προέχει αυτή τη στιγμή είναι να μην υπάρχουν υπέρμετρες προσδοκίες για εδώ και τώρα ουσιαστική μείωση των προσφυγικών ροών, συνεπώς η όποια συναίνεση αναζητηθεί με τους δυστροπούντες του Βίζεγκραντ συν την Αυστρία και τα βαλκανικά παρελκόμενά της θα γίνει με τη βεβαιότητα και την παραδοχή –τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα– ότι οι ροές όχι μόνο δεν θα μειωθούν αλλά υπάρχει και το ενδεχόμενο να αυξηθούν.

Η εποικοδομητική στάση της Τουρκίας, που είναι μονόδρομος για τους Ερντογάν-Νταβούτογλου, παρά την επίφαση σκληρής διαπραγματευτικής γραμμής, είναι σημαντική αλλά δεν αρκεί, και η ίδια διαπίστωση ισχύει για τη συνολική ειρήνευση και σταθεροποίηση στη Συρία, που σε καμία περίπτωση δεν είναι βραχυπρόθεσμα αναμενόμενη.

Τι να κάνουμε

Για να υπάρξει έλεγχος και μείωση των προσφυγικών ροών χρειάζονται:

• Συνολική και αλληλέγγυα στάση των «28» της Ε.Ε.

• Συνεργασία της Τουρκίας με κίνητρο οικονομική ενίσχυση και μια ειδική σχέση πολιτικής συνεργασίας Ε.Ε.-Άγκυρας.

• Οικονομική βοήθεια και πολιτική συνεργασία της Ε.Ε. με τις χώρες της Μέσης Ανατολής που έχουν δεχτεί εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία, κυρίως τον Λίβανο και την Ιορδανία, αλλά και ανάλογη της συνεργασίας με την Άγκυρα συνεργασία με το Ιράν, που είναι ο πρώτος προορισμός των προσφύγων από το Αφγανιστάν.

Προσπάθεια μακράς πνοής

Όλα τα παραπάνω πρέπει να συντρέξουν και τότε, στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα αρχίσουν να αποδίδουν σε ορίζοντα πολλών μηνών.

Αν είναι ήδη σαφές ότι οι φράχτες εντός Σένγκεν και Ε.Ε., αλλά και στα εκτός Ε.Ε. Δυτικά Βαλκάνια, δεν λύνουν το πρόβλημα, το ίδιο ισχύει, και σε μεγάλο βαθμό, και για τα εξωτερικά σύνορα της ζώνης Σένγκεν: Η Τουρκία, αλλά και ο Λίβανος και η Ιορδανία και το Ιράν, δεν θα δεχτούν ποτέ να γίνουν η τάφρος του περιχαρακωμένου και περιτειχισμένου φρουρίου της ζώνης Σένγκεν, με την ίδια αποφασιστικότητα με την οποία η Αθήνα σήμερα δεν δέχεται παρόμοιο ρόλο.

Ας ανακεφαλαιώσουμε: Η συνολική προσέγγιση και η επούλωση του τραύματος που άνοιξε η ανταρσία της τετράδας του Βίζεγκραντ και της Βιέννης ζητούνται με δεδομένο ότι δεν αναμένεται άμεση και επικοινωνιακά πολιτικά αξιοποιήσιμη βελτίωση – μια διαπίστωση που καθιστά εκ των πραγμάτων ακόμη πιο δύσκολο τον απεγκλωβισμό των δυστροπούντων από τις μονομερείς αποφάσεις τους.

Η Βρετανία προς την έξοδο

Μια Ε.Ε. που σπαράσσεται από το προσφυγικό, φράχτες και ανθρώπινα πλήθη που επιχειρούν να τους ρίξουν, ανακλήσεις πρέσβεων και απειλές για βέτο, αν παραταθούν και πέραν του Μαρτίου, είναι η καλύτερη δυνατή επικοινωνιακή ενίσχυση της παράταξης που προωθεί την ψήφο υπέρ της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου. Η έξοδος, μακράν του να φοβίζει τους ψηφοφόρους ως εγκλωβισμό του Ηνωμένου Βασιλείου στην απομόνωση και την περιθωριοποίηση, μπορεί να προβάλει ως έγκαιρη εγκατάλειψη ενός σκάφους που βυθίζεται. Άλλωστε οι Βρετανοί ψηφοφόροι δεν περιμένουν να δουν τις δραματικές εικόνες από την Ειδομένη, καθώς γνωρίζουν, πολύ πιο κοντά, τη ζούγκλα στο Καλέ της Γαλλίας, τον καταυλισμό των ντεσπεράντος της προσφυγιάς που περιμένουν την ευκαιρία να κρυφτούν σε μια νταλίκα ή σε ένα βαγόνι τρένου για να περάσουν στην άλλη ακτή της Μάγχης, και ταυτόχρονα βλέπουν το Βέλγιο να κλείνει τα σύνορα και να κατηγορεί τη Γαλλία ότι σπρώχνει προς την επικράτειά του τους απελπισμένους που δεν μπορούν να φτάσουν στη Βρετανία.

Όμως το ντόμινο παρενεργειών του προσφυγικού στην Ε.Ε. δεν σταματά στην πριμοδότηση του Brexit, καθώς η τετράδα του Βίζεγκραντ –Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία– διαμόρφωσε ένα μοντέλο ενδοευρωπαϊκής ανταρσίας-εκβιασμού που έσπευσε να το μιμηθεί η Αυστρία ως σπόνσορας των εντός και εκτός Ε.Ε. βαλκανικών κρατών.

Οι κίνδυνοι του μέλλοντος

Αν οι τέσσερις του Βίζεγκραντ μαζί μετρούν ως μεγάλη χώρα ή τουλάχιστον το προσπαθούν, αν η Αυστρία βρίσκει στις χαμένες πατρίδες της Αυστροουγγαρίας το ειδικό βάρος που δεν έχει μόνη της, γιατί αύριο-μεθαύριο να μην πράξουν το ίδιο οι εντός Ε.Ε. αλλά εκτός Ευρωζώνης Σουηδία και Δανία μαζί με την εκτός Ε.Ε. Νορβηγία και, αν οι περιστάσεις συντρέξουν, μαζί με τις εντός Ε.Ε.-Ευρωζώνης τρεις βαλτικές χώρες συν τη Φινλανδία;

Να θυμίσουμε ότι το Βίζεγκραντ, που συνεστήθη το 1991 για να πιέσει υπέρ της πλήρους ένταξης των μελών του στην Ε.Ε., είχε ατονήσει μέχρι το 2007, όταν στη Συνθήκη της Λισαβόνας η Πολωνία έχασε την ισότητα σε ψήφους στην Ε.Ε. με τη Γαλλία, την Ιταλία και τη Βρετανία, που μαζί με την Ισπανία είχε εξασφαλίσει στη σύνοδο κορυφής της Νίκαιας τον Δεκέμβριο του 2001.

Τότε προφανώς στη Βαρσοβία σκέφτηκαν αυτό που κατευθύνει τη στρατηγική της Ολλανδίας στην Ευρώπη εδώ και αιώνες: Αφού δεν μπορούμε να κατοχυρώσουμε θέση ως οι μικρότεροι των μεγάλων, ας διασφαλίσουμε τη θέση των μεγαλύτερων από τους μικρούς. Βαρσοβία και Βιέννη πολλαπλασίασαν το ειδικό βάρος τους σε βάρος της ενότητας της Ε.Ε.

Φυγόκεντρες τάσεις

Αύριο-μεθαύριο, όταν Ουάσινγκτον, Βερολίνο και Βρυξέλλες αποφασίσουν είτε να χαλαρώσουν είτε να άρουν τις κυρώσεις προς τη Ρωσία, ποιος αποκλείει μια ανταρσία της Πολωνίας και των τριών βαλτικών χωρών που θα ζητούν παράταση; Ήδη ο Όρμπαν υπονόησε μονομερείς ενέργειες προς την αντίθετη κατεύθυνση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Βουδαπέστη δεν θα περιμένει τις Βρυξέλλες για να εμβαθύνει τη συνεργασία της με τη Μόσχα.

Και βέβαια, πλην του Brexit και ενός δεύτερου Βίζεγκραντ στη Σκανδιναβία και τη Βαλτική, στο βάθος υπάρχει ο μεγαλύτερος εφιάλτης του Βερολίνου. Μια ομαδοποίηση του Νότου της Ευρωζώνης, με την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα, ένα μεσογειακό Βίζεγκραντ που αργά ή γρήγορα θα βάλει τη Γαλλία στον πειρασμό να μιμηθεί την Αυστρία και να πατρονάρει μια μεσογειακή συσπείρωση, όπως η Βιέννη πράττει στα Βαλκάνια, αλλά και την Ολλανδία, προτιμώντας από ήσσων εταίρος ενός γαλλογερμανικού διδύμου να γίνει ηγέτιδα ενός μπλοκ του Νότου.

Τούτων λεχθέντων, και παρά το γεγονός ότι το προσφυγικό κυριαρχεί, ο Σόιμπλε από τη Σανγκάη καυτηριάζει την ποσοτική χαλάρωση και υμνεί τη λιτότητα και έτσι νομιμοποιεί σοβαρά ερωτηματικά για το κατά πόσο μπορεί να βρεθεί μια μέση γραμμή πλεύσης ανάμεσα στο Βερολίνο και στον Νότο ως προς τη διαχείριση της κρίσης της Ευρωζώνης, στο όνομα μιας κοινής αντιμετώπισης τόσο των διασπαστικών κινήσεων του Βίζεγκραντ και της Βιέννης όσο και της εκτροπής από τη δημοκρατική ομαλότητα που συντελείται στη Βαρσοβία και στη Βουδαπέστη.

[Free Sunday, τεύχος 355]
http://www.free-sunday.gr/world/item/12871--προσφυγικό-το-σαράγεβο-του-2016