Φοιτητές συγκεντρωμένοι στο προαύλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τη διάρκεια των μεγάλων απεργιακών κινητοποιήσεων το 1929.


ΣΤΟ ΦΩΣ ΣΠΑΝΙΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΕΚΠΑ

«Ζωντανεύει» ο χρυσός αιώνας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Στιγμιότυπα από την ιστορία των 100 πρώτων ετών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέσα από γεγονότα που σημάδεψαν το αρχαιότερο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας αλλά και από ιστορίες εμβληματικών φυσιογνωμιών που χάραξαν ανεξίτηλα στο πέρασμά τους τη μετέπειτα πορεία του ΕΚΠΑ φέρνει στη δημοσιότητα το «Εθνος της Κυριακής».

Με αφορμή τη συμπλήρωση 25 ετών από την ίδρυση του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ, ξεκινά μία σειρά εκδηλώσεων με στόχο να γνωρίσει όλη η ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και το ευρύτερο κοινό τεκμήρια από τον πλούτο ελληνικής Ιστορίας που φιλοξενεί στις συλλογές του. Στο Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ περιλαμβάνονται περισσότερα από 2 εκατ. τεκμήρια και αποτυπώνεται όχι μόνο η ιστορία του πρώτου ελληνικού πανεπιστημίου (έτος ίδρυσης 1837) αλλά και σε μεγάλο βαθμό της χώρας.

Η λίστα με τις προσωπικότητες που σημάδεψαν την πορεία του ΕΚΠΑ ατελείωτη. Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς διορίστηκε γενικός γραμματέας στο πανεπιστήμιο το 1897 κρατώντας αυτήν τη θέση επί 31 συναπτά έτη. Ο λογοτέχνης Εμμανουήλ Ροΐδης κατείχε τη θέση του εφόρου και διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης ενώ εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Μακάριος και ο Γρηγόρης Λαμπράκης πραγματοποίησαν μέρος των σπουδών τους στο ιστορικότερο πανεπιστήμιο της χώρας.

Στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1890 καταγράφεται η πρώτη φοιτήτρια, η Ιωάννα Στεφανόπολι, ενώ δύο χρόνια αργότερα εισέρχονται οι πρώτες γυναίκες φοιτήτριες της Ιατρικής Σχολής, οι αδελφές Αγγελική και Αλεξάνδρα Παναγιωτάτου.

Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις

 
Ενα άλλο μεγάλο κεφάλαιο που σχετίζεται με το αρχαιότερο πανεπιστήμιο της χώρας είναι οι φοιτητικές διαδηλώσεις και οι κινητοποιήσεις κυρίως στον χώρο των Προπυλαίων που ήταν ιδιαιτέρως μαχητικές και πολλές φορές οδηγούνταν σε συγκρούσεις με την αστυνομία ή μεταξύ φοιτητών διαφορετικών πολιτικών παρατάξεων. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο χώρος των Προπυλαίων μέχρι και σήμερα αποτελεί τόπο συγκεντρώσεων κοινωνικής διαμαρτυρίας και διαδηλώσεων φοιτητών και άλλων κοινωνικών ομάδων.

 

Στην επίσκεψη που κάναμε στο κτίριο όπου στεγάζεται το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ (Σκουφά 45), με την πολύτιμη βοήθεια του αναπληρωτή προέδρου Βαγγέλη Καραμανωλάκη αλλά και της Χάιδως Μπάρκουλα που εργάζεται ως ειδικό εργαστηριακό διδακτικό προσωπικό, βρήκαμε σπάνια ντοκουμέντα, όπως το εισιτήριο εγγραφής του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Νομική Σχολή το 1880, την καθομολόγηση του Γρηγορίου Λαμπράκη, όταν αναγορεύτηκε διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής αλλά και πολλές φωτογραφίες ιστορικής σημασίας.

Την Παρασκευή πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκδήλωση για τα 25 χρόνια από την ίδρυση του ιστορικού αρχείου του ΕΚΠΑ με ένα μεγάλο αφιέρωμα στη Θεολογική Σχολή.

Οι εκδηλώσεις θα συνεχιστούν και για τις υπόλοιπες σχολές του ιδρύματος κατά τον πρώτο αιώνα λειτουργίας του, ενώ όπως ανέφερε ο κ. Καραμανωλάκης, θα πραγματοποιηθούν περίπατοι συνδεδεμένοι με τις διαδρομές των φοιτητών στην Αθήνα του 19ου αιώνα, με σταθμούς σε ιστορικά κτίρια του πανεπιστημίου. Η πρώτη ξενάγηση θα γίνει στις 19 Μαρτίου.

«To Ιστορικό Αρχείο του πανεπιστημίου μας διασώζει, συντηρεί και αναδεικνύει τον πολύτιμο αρχειακό θησαυρό του αρχαιότερου δημόσιου πανεπιστημίου της χώρας, του πρώτου πανεπιστημίου της Ανατολικής Μεσογείου και του πρώτου ελληνόφωνου πανεπιστημίου του κόσμου. Παράλληλα, με το έργο και τις δράσεις του συμβάλλει και βοηθά καταλυτικά στη διεξαγωγή ερευνών που σχετίζονται με την εκπαίδευση και την ιστορία των πανεπιστημιακών κινημάτων», τόνισε στο «Εθνος» ο πρύτανης του ιδρύματος, Θάνος Δημόπουλος.

 

«ΜΑΧΕΣ» ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΩΝ
 

Οι διαδηλώσεις και οι πρώτες γυναίκες υφηγήτριες

Γυρνώντας τον χρόνο 87 χρόνια πίσω, μεταφερόμαστε στο 1929, τη χρονιά δηλαδή που πραγματοποιήθηκαν οι μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις των φοιτητών. Ο βασικός λόγος ήταν ότι υπήρχε φόβος για αύξηση των διδάκτρων που κατέβαλλαν τότε οι φοιτητές, ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησαν να διαμαρτύρονται και για μια σειρά άλλων ακαδημαϊκών ζητημάτων, όπως ο υπερπλυθησμός στις σχολές, οι ελλιπείς υποδομές και η υποχρηματοδότηση. Είναι μία εποχή, όπως σημειώνει στο «Εθνος» ο κ. Καραμανωλάκης, όπου το φοιτητικό κίνημα ριζοσπαστικοποιείται, εισέρχονται δειλά δειλά οι κομμουνιστικές ιδέες, γίνεται εμφανής η πολιτικοποίηση και ταυτόχρονα αρχίζει η διάσπαση του φοιτητικού κινήματος με βάση τις πολιτικές αντιλήψεις.

Δεν έλειπαν άλλωστε εκείνη την εποχή οι συγκρούσεις και μεταξύ φοιτητών με διαφορετικές πολιτικές καταβολές. Πάντως, η ριζοσπαστικοποίηση ενός μικρού ποσοστού των φοιτητών είχε ξεκινήσει μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1920.

Χρονιά-σταθμός

 
Η πρώτη φοιτήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Ιωάννα Στεφανόπολι, καταγράφεται το 1890 στη Φιλοσοφική Σχολή, ενώ δύο χρόνια αργότερα σειρά έχουν οι αδελφές Αγγελική και Αλεξάνδρα Παναγιωτάτου που φοίτησαν στην Ιατρική. Στις αρχές του 20ού αιώνα, το 1908 και 1911, έγιναν δεκτές -όχι χωρίς αντιδράσεις- και οι πρώτες γυναίκες υφηγήτριες στην Ιατρική Σχολή. Επρόκειτο για την Αγγελική Παναγιωτάτου (1908) και την Αννα Κατσίγρα (1911). Αρχικά το ζήτημα τέθηκε προς συζήτηση στη συνεδρίαση της σχολής κατόπιν αιτήματος των δύο υποψηφίων. Ο κοσμήτορας της Ιατρικής Θεόδωρος Ζαΐμης υποστήριξε ότι το ζήτημα του διορισμού των γυναικών θα έπρεπε να λυθεί γενικά για το πανεπιστήμιο με απόφαση της Συγκλήτου.

 

Ακολούθησε εκτενής συζήτηση στη Σύγκλητο. Ο πρύτανης της Ιατρικής Μιχαήλ Κατσαράς υποστήριξε ότι, αφενός, έπρεπε να παραχωρούνται στις γυναίκες δικαιώματα, όπως αυτό της άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος, καθώς και άλλα δημόσια «υπουργήματα» που συνδέονται με τη «γυναικεία φύση» και αφετέρου, επεσήμανε ότι δεν έπρεπε να φτάσουν μέχρι του σημείου της πλήρους ταύτισης των φύλων, καθώς αυτό θα μπορούσε να αποβεί επικίνδυνο. Τελικά, η Σύγκλητος -πλην του πρύτανη, του κοσμήτορα της Θεολογικής και του καθηγητή της Φιλοσοφικής Δ. Πατσόπουλου- αποφάσισε ότι οι γυναίκες διδάκτορες δικαιούνταν «να απολαύσωσι του θεσμού της υφηγεσίας».

ΜΙΧΑΛΗΣ ΝΙΒΟΛΙΑΝΙΤΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΘΑΛΕΙΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΚΠΑ

«Για τον ευγενή μας τον αγώνα και δια τη δικιά μας την τιμή Απεργία όλοι απεργία Θε να κάνωμε παντοτεινή...». Ετσι ξεκινά ο απεργιακός φοιτητικός ύμνος.

 

http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/zontaneuei_o_xrysos_aionas_tou_panepistimiou_athinon-64341960/