Άντον Πρόκες φον Όστεν : Η καταστροφή της Χίου (30.3.1822)

Άντον Πρόκες  φον Όστεν : 

Η καταστροφή της Χίου

30 ΜΑΡΤΙΟΥ 1822: 

Καταστροφές στη Χίο από Τούρκους. Σφαγή 30.000 κατοίκων. Αποτροπιασμός διεθνώς. Ο Τούρκος ναύαρχος Καρά Αλής φθάνει στις βόρειες ακτές της Χίου με ισχυρότατο στόλο από 34 πλοία. Μπροστά στον μεγάλο κίνδυνο το Υπουργείο Ναυτικών καλεί σε συναγερμό τα ναυτικά νησιά για την κοινή αντιμετώπιση του εχθρού

Η καταστροφή της Χίου

Υπό Άντον Πρόκες  φον Οστεν

Άλλο φρικώδες συμβάν ετοιμαζόταν κατά το ίδιο χρόνο, που όμως ως προς τα τελικά επακόλουθά του υπήρξεν επίσης ευνοϊκό για τους Έλληνες. Δυο Χίοι, αυτοαποκαλούμενοι πληρεξούσιοι της ανθήρας και προνομιούχου αυτής νήσου, έφθασαν κατά τον Μάρτιο και ζητούσαν βοήθεια για να εκδιώξουν τους Τούρκους. Η κυβέρνηση λόγω έλλειψης μέσων ενεθάρρυνε τουλάχιστον αυτούς. Οι συντοπίτες των όμως είχαν αποκρούσει την πρώτη πρόσκληση προς επανάσταση, εκ της οποίας θα ζημιωνόντουσαν για πολλά. Αλλά αι βιαιοπραγίες στρατιωτικών στιφών του πασά, που ήλθαν στην Χίο προς ενίσχυση του, ερέθισαν τον πυρετό του ενθουσιασμού, παράλληλα με ενέργειες δημαγωγών και τέλος και με την ένοχο πρόκληση των Σαμίων διήγειραν τις ψυχές, και έρριψαν το νησί εις φοβερότατη συμφορά.

Την 22 Μαρτίου ο Σάμιος και εταιριστής (σ.σ. μέλος της Φιλικής Εταιρίας) Λυκούργος Λογοθέτης, που είχε κατορθώσει να σχηματίσει κόμμα εις την πατρίδα του, αποβιβάστηκε στο νησί με 500 περίπου Σαμίους και 150 φυγάδες παλινοστούντων από το εξωτερικό Χίων. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους αποδοκίμαζαν τον πόλεμο, διότι παραπάνω από πενήντα προύχοντες, μεταξύ των οποίων ο αρχιεπίσκοπος Πλάτων, κρατούντο υπό των Τούρκων στην ακρόπολη ως όμηροι, που ήσαν πολυάριθμοι και καλώς εφοδιασμένοι, και γνώριζαν ότι στα Δαρδανέλια ο Καπουδάν-πασάς ετοιμαζόταν να αποπλεύσει· αλλά ο Λυκούργος Λογοθέτης βρήκε οπαδούς, έδιωξε τους Τούρκους και άρχισε να πολιορκεί την ακρόπολη.

Κάποιος μωρός και ματαιόδοξος άνθρωπος, ο εκ Χίου Βουρνιάς, που είχε υπηρετήσει στον γαλλικό στρατό, σφετερίσθηκε την αρχιστρατηγία. Φιλονικίες μεταξύ αυτού και του Λογοθέτη, καταπιέσεις και βιαιοπραγίες κατά των προυχόντων και ευπόρων κατανάλωναν χρόνο και δυνάμεις.

Την 11 Απριλίου (ε. π.) ο καπουδάν-πασάς, Καρά-Αλής, φάνηκε μετά επτά πλοίων της γραμμής και 26 φρεγατών και κορβετών στον πορθμό της Χίου· τα παραπλέοντα εκεί ολίγα Ψαριανά πλοία ετράπησαν  εις φυγή. Η φρουρά της ακροπόλεως κυρίευσε την πόλη· ασιατικά δε στίφη που καραδοκούσαν επί της παραλίας του Τσεσμε μεταφέρθηκαν στο νησί· τά τηλεβολοστάσια και προχώματα των Ελλήνων κυριεύθηκαν εξ εφόδου· οι Σάμιοι έφυγαν, και οι μισοί των κατοίκων κατεσφάγησαν η απήχθηκαν αλυσόδετοι ως ανδράποδα στην Ασία· οι δε απεσταλμένοι της Κορίνθου φέροντες πολεμοφόδια και πολλά υποσχόμενοι έμαθαν στα Ψαρά την καταστροφή της πατρίδας τους.

Η καταστροφή της Χίου, το φοβερότερο δράμα για τη μέχρι εκείνη την στιγμή ιστορία της  ελληνικής επανάστασης, οφείλει τον σκληρό χαρακτήρα της στα περιστατικά που έλαβαν χώραν κατά την έκρηξή της.  Ουδείς περίμενε την επανάσταση αυτήν.   Η ίδια   η Υψηλή  Πύλη,   αν και πληροφορημένη και προσδοκούσα οτιδήποτε αυτή η εξαγρίωση και ο φανατισμός μπορούσαν να εμπνεύσουν στους εχθρούς της, ήταν ήσυχη για την πλούσια, τόσο πολύ υπό αυτής ευνοούμενης νήσου που είχε και 130,000 κατοίκους. Αφού δε κατορθώθηκε η απόβαση, ο κόσμος, που ενώθηκε μετά των Σαμίων, παραδόθηκε εις αισχρές ακολασίες. Με τυφλή υπερηφάνεια απορρίφθηκαν οι περί  συνδιαλλαγής προτάσεις του καπουδάν-πασά,  σφαγιαστήκαν οι απεσταλμένοι,  και διά των ύβρεων και   της βίας εξαγρίωσαν μέχρι λύσσας τους Τούρκους.  

Οτιδήποτε άρχισε η παράτολμη αβουλία, - άνευ ουδεμίας ελπίδος διαρκούς αποτελέσματος και μάλιστα με οφθαλμοφανή βεβαιότητα, ότι ο μάταιος θρίαμβος ολίγων ωρών θα εξαγοραζόταν με την καταστροφή ολοκλήρου λάου-,  τυφλή  επίσης  υπερηφάνεια εξακολούθησε, και έρριψε μέσα σε λίγες μέρες το νησί σε τέτοια αθλιότητα, που αιώνες βαρύτατης τυραννίας των Τούρκων δεν μπορούσε να την ρίξει.

Θανατώσεις στην Κωνσταντινούπολη, που έγιναν εξαιτίας της προορωμένης επαναστάσεως της νήσου,  εξόγκωσαν στην Ευρώπη τις με όλα  τα  χρώματα του πάθους ιστορηθείσες ωμότητες   αυτού του συμβάντος,   οι οποίες βεβαίως ήσαν λίαν μεγάλες, διεπράχθησαν κατά λάου πλουσίου,   πολιτισμένου, που κατά μέγα μέρος του αποδοκίμασαν   την εισβολή των Σαμίων και παρασύρθηκαν  από τους ξένους και του όχλου.  Οι αγορές των σκλάβων   στην Ασία και Κωνσταντινούπολη γέμισαν με ωραίες  Χιώτισες.  Μέσα σε μια  μέρα έλαβαν χωράν τόσες πολλές ωμότητες, που ο νους αδυνατεί να τις περιγράψει.   Ο υπέρ ελευθερίας αγών  των Ελλήνων έλαβε πράγματι τότε το αιματηρό του βάπτισμα,   διότι έκτοτε η κοινή  γνώμη στην Ευρώπη απέκτησε ισχύ,   στην οποία επί τέλους δεν ήταν πλέον δυνατό ν' αντισταθούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.  

Προσετέθησαν δε σε αυτά και οι ειδήσεις περί της εκβάσεως εισβολής   των Θεσσαλών Καρατάσσου και Διαμάντου στην Μακεδονία, οι οποίοι είχαν συναθροίσει στον Όλυμπο χιλιάδες ανδρών, και υποστηριζόμενοι υπό δυο πλοίων   απειλούσαν την Θεσσαλονίκη,  αλλά  τον  Απρίλιο κατατροπώθηκαν υπό του  διοικητού της πόλεως ταύτης, Αβδουλαβάδ-πασσά, προκάλεσαν την λεηλασία της πλούσιας   χώρας του Ολύμπου, και  βύθισαν έτσι χιλιάδες οικογένειες στην αθλιότητα και καταστροφή.

Η είδηση περί της αποβάσεως των Ψαριανών στην Μυτιλήνη και της επαναστάσεως της νήσου αυτής ξύπνησαν ήδη φόβους και για αυτήν. Η Ευρώπη φανταζόταν τώρα την Σμύρνη, Σάμο και Κυκλάδες υπό την μάχαιραν, και κραυγή φόβου αντηχούσε από την μια άκρη αυτής μέχρι  την άλλης.  Εάν κατά την   στιγμήν εκείνην   κηρυσσόταν  Σταυροφορία, θα επανέφερε την εποχή του Πέτρου   του αναχωρητή.  

1868 

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Διασκευή στην καθομιλουμένη Κ. Γραικιώτης

Άντον Πρόκες φον Όστεν

Ο Άντον Πρόκες φον Όστεν (γερμ. Anton Graf Prokesch von Osten, 1795 - 1876) υπήρξε αυστριακός συνταγματάρχης, διπλωμάτης και συγγραφέας οδοιπορικών έργων.

Γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1795 στο Γκρατς της Αυστρίας. Η καταγωγή του ήταν από στρατιωτική οικογένεια. Πήρε μέρος στους πολέμους με τη Γαλλία. Έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στις στρατιωτικές και διπλωματικές επιχειρήσεις και απέκτησε φήμη επιτυγχάνοντας σημαντικές συμφωνίες με τους Οθωμανούς προς όφελος των χριστιανών.

Απεστάλη το 1834 στην Αθήνα όπου έμεινε ως το 1849. Ήταν ο πρώτος πρεσβευτής της Αυστρίας στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Υπήρξε ο μόνος εκπρόσωπος των Μεγάλων Δυνάμεων που λάτρευε την Ελλάδα και ως διπλωμάτης και ιστορικός επηρέασε σημαντικά την πολιτική πορεία του νέου ελληνικού βασιλείου. Ο Πρόκες φον Όστεν ήταν ενθουσιώδης φιλέλληνας. Στη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα, είχε γνωρίσει προσωπικά τους ηγέτες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και τους πολιτικούς της εποχής του, καθώς και το βασιλιά Όθωνα. Τα ημερολόγιά του και τα ταξιδιωτικά απομνημονεύματά του από την Ελλάδα αποτελούν πολύτιμη πηγή της νεοελληνικής ιστορίας.

Στα 1867 - 1868 δημοσίευσε σε έξι τόμους το έργο Ιστορία της Επαναστάσεως των Ελλήνων και η ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, βασισμένο σε διπλωματικά έγγραφα και προσωπικές εμπειρίες.

Ο Δανός συγγραφέας Χανς Κρίστιαν Άντερσεν μας δίνει στο "Οδοιπορικό" του από την Ελλάδα μια λεπτομερή προσωπογραφία του Πρόκες φον Όστεν:

Ο πιο ενδιαφέρων απ' τους διπλωμάτες της Αθηναϊκής Αυλής ήταν ένας πρώην Αυστριακός υπουργός, ο Πρόκες - Όστεν... Ο Άντον Πρόκες γεννήθηκε στο μικρό κτήμα του πατέρα του στο Γκρατς... Η θάλασσα του άνοιξε την όρεξη για ταξίδια, κι αφού ενδιαφερόταν πάντα τόσο πολύ για τον ελληνικό λαό, πήγε στην Ελλάδα... Μετά την απελευθέρωση των Ελλήνων κάλεσαν τον Πρόκες πίσω στη Βιέννη. Ο αυτοκράτορας του έδωσε έναν τίτλο ευγενείας και πρόσθεσε στο όνομά του το Όστεν (Osten), μια που τα κατορθώματά του στην Ανατολή του χάρισαν αυτή τη διάκριση.

Στις 29 Ιουλίου 1833, ο Πρόκες - Όστεν διορίζεται πρεσβευτής της Αυστρίας στην ελευθερωμένη Ελλάδα. Και μένει σ' αυτήν ως τους πρώτους μήνες του 1849, οπότε μεταφέρθηκε στο Βερολίνο. Στις 16 Σεπτεμβρίου 1834, αφού είχε φθάσει στην Ελλάδα, σημείωνε στο ημερολόγιό του:

«Εγώ, εγώ που θα έδινα την ψυχή μου για την ανάσταση της Ελλάδας, ελπίζω λίγα από τον λαό αυτόν...Αλλά γνωρίζω πως ο δρόμος για τη βελτίωση περνάει από την ανεξαρτησία, και μόνο μεσ' απ' αυτήν».

Και όταν φθάνει στην Αθήνα, η εμφάνιση της πόλης, όπως σημειώνει, τον απογοητεύει:

«Η Αθήνα δεν είναι παρά ένας σωρός βρώμικα συντρίμμια, αραδιασμένα γύρω από μερικά μεγαλόπρεπα κατάλοιπα, που διακόπτονται από καμιά εκατοπενηνταριά προχειροχτισμένα σπίτια».

Όταν όμως συναντήθηκε αργότερα με το βασιλιά Όθωνα, απευθύνθηκε σ' αυτόν με τα παρακάτω λόγια:

«Βλέπω τη Μεγαλειότητά σας να κατοικεί ανάμεσα σ' ερείπια, θαυμάσια κάποτε, μα πρόσφατα φτωχικά...Η μεγαλειότητά σας όμως καλείται να χρησιμοποιήσει το κατάλληλο υλικό που υπάρχει στον ελληνικό λαό για να ανοικοδομήσει τη νέα χώρα και να εξαλείψει τα θλιβερά ίχνη των βάρβαρων εποχών.

Το Μέγαρο Πρόκες - Όστεν στην Αθήνα το 2004

Μέγαρα του Άντον Πρόκες - Όστεν

Στην Αθήνα υπάρχει το Μέγαρο Πρόκες - Όστεν, στην οδό Φειδίου 3, όπου εγκαταστάθηκε στα νεότερα χρόνια το Ελληνικό Ωδείο. Το μέγαρο του Πρόκες - Όστεν στην ελληνική πρωτεύουσα, που στέγαζε και την αυστριακή πρεσβεία, ήταν ένα γνωστό σαλόνι της εποχής που συγκέντρωνε με πρωτοβουλία του την κοινωνική, πολιτική και καλλιτεχνική αφρόκρεμα της νεοσύστατης πρωτεύουσας. Το μέγαρο έκτισε το 1836 ο Γερμανός αρχιτέκτονας Gustav Adolf Lueders, χρησιμοποιώντας σχέδια του Βιεννέζου Carl Roesner (1804-1869) και το 1996 κρίθηκε ως οίκημα που έχει ανάγκη από Ειδική Κρατική Προστασία.

Παλάτι Πρόκες - Όστεν, Γκρατς, Αυστρία

Στο Γκράτς, αγόρασε το 1949 και επέκτεινε ένα μέγαρο στην Elisabethstraße 38, με σχέδια του αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν, το οποίο και αυτό είναι διατηρητέο μνημείο της Αυστρίας και αποκαλείται Παλάτι Πρόκες - Όστεν (Palais Prokesch-Osten).[3].

Προσωπική ζωή

Στις 25 Νοεμβρίου 1832 παντρεύτηκε την Ιρένε Κίζεβέττερ του Βίσενμπρουν (Irene Kiesewetter von Wiesenbrunn) (1811-1872), πιανίστρια, κόρη του Αυστριακού ιστορικού της μουσικής Raphael Georg Kiesewetter (1773-1850) και της Jacobine Cavallo (? -1846)[4][5]

Έκαναν τέσσερα παιδιά με την Ιρένε, τρεις γιούς και μια κόρη:

τον Julius, ο οποίος γεννήθηκε το 1833 και πέθανε δυο ετών, το καλοκαίρι του 1835, στην Αθήνα[6]

τον Karl (δεύτερο παιδί τους) ο οποίος πέθανε στις 6 Φεβρουαρίου 1864 με ηρωικό θάνατο, στο Oeversee του Schleswig-Holstein[7]

τον Anton (ίδιο όνομα με τον πατέρα του), το 1837, μετέπειτα Anton Graf Prokesch von Osten 1837–1910, στρατιωτικό και διπλωμάτη που παντρεύτηκε την Friederike Goßmann (1836-1906), ηθοποιό

την Irene (μετέπειτα Irene von Reyer), η οποία η οποία γεννήθηκε το 1840 στην Αθήνα - αλλού αναφέρεται ότι γεννήθηκε το 1841 στη Σμύρνη - (ίδιο όνομα με την μητέρα της), η οποία παντρεύτηκε τον Franz von Reyer (Franz Freiherr von Reyer, Φραντς, βαρόνο του Ρέγιερ), σύμβουλο διπλωματικής αποστολής (Legationsrath) και αργότερα υπουργό στο κρατίδιο της Καρίνθιας (k. k. Ministerpräsident und Landstand in Kärnten)[8]

Ο Άντον Πρόκες - Όστεν πέθανε στις 26 Οκτωβρίου του 1876, σε ηλικία 81 ετών στη Βιέννη και ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο του Αγίου Λεονάρδου στο Γκρατς, δίπλα στη γυναίκα του, στο ταφικό παρεκλήσσι, ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία του κοιμητηρίου, που είχε κατασκευάσει για λογαριασμό του ο αρχιτέκτων Θεόφιλος Χάνσεν το 1872 όταν πέθανε η γυναίκα του.

Συγγράμματα

    Über den Feldzug 1814. Βιέννη 1823

    Erinnerungen aus Ägypten und Kleinasien. Βιέννη 1829–1831, 3 τόμοι

    Das Land zwischen den Katarakten des Nils. Βιέννη 1831.

    Reise ins Heilige Land. Βιέννη 1831.

    Denkwürdigkeiten und Erinnerungen aus dem Orient. Στουτγκάρδη 1836–1837, 3 τόμοι.

    Geschichte des Abfalls der Griechen vom türkischen Reich im Jahre 1821. Στουτγκάρδη 1867, 6 τόμοι.

     Ιστορία της επαναστάσεως των Ελλήνων κατά του Οθωμανικού κράτους εν έτει 1821 και της ιδρύσεως του Ελληνικού βασιλείου : Διπλωματικώς εξεταζομένη /Συγγραφείσα μεν υπό Αντ. Πρόκες-Όστεν, μεταφρασθείσα δ' εκ του Γερμανικού πρωτοτύπου υπό Γ. Εμ. Αντωνιάδου. Anton Graf von Prokesch Osten, Αθήνησι :Εκ του Τυπογραφείου της Αθηνάς, 1868-1869.

    Mehmed Ali, Vizekönig von Ägypten, aus meinem Tagebuch 1826–1841. Στουτγκάρδη 1877.

    Kleine Schriften. Στουτγκάρδη 1842–1844, 7 τόμοι.

    Αι μετά του Δουκός του Ράϊχσταδ σχέσεις μου / Υπό Πρόκες 'Oστεν, μετάφρασις εκ του γαλλικού υπό Σ. Δάτσικα, (Prokesch Osten, Anton), 1880.

https://el.wikipedia.org/wiki/ Άντον_Πρόκες_φον_Όστεν