ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ : Πειραματόζωα και στο Προσφυγικό;

Πειραματόζωα και στο Προσφυγικό;

Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ

Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης

του Πανεπιστημίου Αθηνών

Το προσφυγικό πρόβλημα, που εξελίσσεται σήμερα σε μείζονα -ιστορικής σημασίας- κρίση, απειλώντας την ίδια τη συνοχή αλλά και το μέλλον της Ευρώπης, αποτελεί την κορύφωση μιας μακράς ιστορικής διαδικασίας, η οποία συνδέεται με τις κοσμογονικές αλλαγές των αρχών της δεκαετίας του 1990.

Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου με την κατάρρευση και διάλυση της ΕΣΣΔ, η ανάδειξη των ΗΠΑ ως «αυτοκρατορίας» άνευ αντιπάλου και η άνοδος και κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου - χρηματοπιστωτικού προτύπου αποτέλεσαν τους θεμελιώδεις παράγοντες της «νέας εποχής».

Η παγκοσμιοποίηση -ως έκφραση της νέας αυτής οικονομικοπολιτικής εξουσίας- απαίτησε και επέβαλε το άνοιγμα των συνόρων, την περιστολή των εξουσιών του κράτους-έθνους, την αποδυνάμωση των κοινωνικών - εργασιακών δικαιωμάτων, την πλήρη ασυδοσία του κεφαλαίου, το οποίο ήταν -και είναι- ελεύθερο να μετακινείται σε παγκόσμια κλίμακα χωρίς περιορισμούς και κανόνες.

Στη θέση των ιστορικών αυτών κατακτήσεων οι δομές της παγκόσμιας κυριαρχίας μας σερβίρισαν το ψευδεπίγραφο πρόταγμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τι εννοούσαν και τι επιδίωκαν όμως στην πραγματικότητα; Να επιβάλλουν δικά τους ελεγχόμενα καθεστώτα στις περιοχές των ενεργειακών αποθεμάτων και των ενεργειακών ροών προς τη Δύση.

Με αφετηρία την επέμβαση των ΗΠΑ στο Κουβέιτ βιώνουμε μια περίοδο τουλάχιστον δύο δεκαετιών, κατά την οποία οι χώρες της Μ. Ανατολής καθίστανται διαδοχικά εστίες άγριων βομβαρδισμών, καταστροφών, εξόντωσης των εγχώριων πληθυσμών.

Όμως οι επεμβάσεις και οι πολεμικές επιχειρήσεις δεν περιορίσθηκαν στη Μ. Ανατολή. Ζήσαμε τη φρίκη των βομβαρδισμών και των άγριων σφαγών στην καρδιά της Βαλκανικής, όταν οι «σύμμαχοι» αποφάσισαν να διαλύσουν τη Γιουγκοσλαβία και να μετατρέψουν τα Βαλκάνια σε άθροισμα προτεκτοράτων. Αλλά και η ίδια η Β. Αφρική, με επίκεντρο τη Λιβύη, μετατράπηκε σε ένα εφιαλτικό τοπίο καταστροφών και θυμάτων.

Η Δημοκρατία, όπως την εννοούν ακόμα και σήμερα οι ΗΠΑ και οι «πρόθυμοι» ευρωπαίοι σύμμαχοί τους, γνώρισε και γνωρίζει ημέρες δόξας…

Ευρώπη: Χωρίς ηγεσία, χωρίς στρατηγική

Τώρα όμως η Ευρώπη πληρώνει τις συνέπειες της απουσίας στρατηγικής που αφορούσε και αφορά το δικό της μέλλον, τη δική της θέση, τον δικό της ρόλο πάνω στις παγκόσμιες εξελίξεις.

Το νεοφιλελεύθερο πρότυπο, που καθιερώθηκε ως οικονομικό - κοινωνικό «ευαγγέλιο» με ιδρυτική συνθήκη το Μάαστριχτ, ο εσωτερικός ανταγωνισμός των ευρωπαϊκών οικονομιών, που δρομολογήθηκε με τη δημιουργία της Ευρωζώνης και την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος, ανέδειξαν τη γερμανική κυριαρχία. Όμως παράλληλα δημιούργησαν μια Ευρώπη με μεγάλες ανισότητες και οξύτατες αντιθέσεις. Οι πολιτικές και πολιτισμικές αξίες και αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέρρευσαν. Οι ακροδεξιές και συχνά νεοφασιστικές αντιλήψεις, οι στείροι εθνικισμοί και ρατσισμοί, η άσκηση μιας αυταρχικής -διδακτορικού τύπου- εξουσίας από μέρους της γερμανικής ελίτ, η οικονομική και πολιτική «αποικιοποίηση» των χωρών του Νότου αποτελούν σήμερα τα ιστορικά χαρακτηριστικά της κρίσης στην οποία έχει οδηγηθεί η Ευρώπη.

Πάνω σ' αυτό το έδαφος της κρίσης ήρθε το Προσφυγικό, ως πυροκροτητής, όχι μόνο για να καταδείξει το μέγεθος της κρίσης αυτής αλλά και για να το διευρύνει. Δεν υπάρχει καμιά κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για το Προσφυγικό. Κάθε χώρα προσπαθεί να μεταβιβάσει το βάρος στις άλλες και τελικά στον πιο αδύναμο. Κάθε κυβέρνηση εκμετρά πριν απ' όλα το πολιτικό κόστος και αγνοεί πλήρως τους κανόνες και τις υποχρεώσεις της… «Πόλεμος όλων εναντίον όλων», όπως τον περιγράφει ο Τ. Hobbes…

Η υποκριτική στάση του Βερολίνου

Το Βερολίνο και η ίδια η Άνγκελα Μέρκελ έδρασαν για άλλη μια φορά καιροσκοπικά, εμπειρικά, χωρίς σχέδιο και χωρίς κατανόηση του βάθους του προσφυγικού προβλήματος. Θεώρησε ότι ένα φθηνό εργατικό δυναμικό από τις εμπόλεμες περιοχές -και μάλιστα ενός επαρκούς επιστημονικού επιπέδου- θα προσκόμιζε οφέλη στη γερμανική οικονομία…

Όμως τόσο το εσωτερικό πολιτικό κόστος όσο και η απροθυμία ή και η κατηγορηματική άρνηση ακόμα και των «προθύμων» εντολοδόχων χωρών της γερμανικής ηγεμονίας οδηγούν τη γερμανική ηγεσία σε μια προσεκτικά και σταδιακά μεταβαλλόμενη πολιτική.

Πράγματι, η γερμανική ηγεσία μπορεί να διακηρύττει «αδαπάνως» τον ανθρωπισμό της, επιτρέπει όμως ταυτόχρονα να κλείνουν τα σύνορα στα Σκόπια και να σηκώνουν το δικό τους «μπαϊράκι» οι χώρες του περίφημου (από τις αντίστοιχες συνάξεις της μεσαιωνικής περιόδου) Visegrad… Η στρατηγική της εισόδου των προσφύγων από την Ελλάδα προς τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ με τη μέθοδο του «σταγονόμετρου» οδηγεί τη χώρα μας σ' ένα επικίνδυνο, τόσο σε εθνικό όσο και σε οικονομικοκοινωνικό επίπεδο, αδιέξοδο.

Με το κλείσιμο των συνόρων προς Βορράν και την ανεξέλεγκτη ροή προσφύγων από την Τουρκία, η Ελλάδα αναλαμβάνει τον ρόλο του «πειραματόζωου» στο Προσφυγικό, λες και δεν μας έφθανε ο ρόλος του «πειραματόζωου» στο οικονομικό πεδίο, τον οποίο μας επέβαλαν μέσω της λιτότητας, της υπερχρέωσης, των Μνημονίων.

Ανεξάρτητα από τις αγαθές βουλήσεις και δηλώσεις -που πράγματι μπορεί ως έναν βαθμό να είναι ειλικρινείς- διαφόρων θεσμικών παραγόντων ή και κυβερνήσεων της ΕΕ, δημιουργούνται καθημερινώς τετελεσμένα, τα οποία υπερβαίνουν τις δυνατότητες της χώρας μας και τις αντοχές της κοινωνίας και της οικονομίας μας.

Η Ελλάδα μετατρέπεται με ραγδαίους ρυθμούς σε μια «αποθήκη ψυχών και σωμάτων». Η αρχική πρόταση να μετατραπεί η χώρα μας σε «στρατόπεδο συγκέντρωσης» 400.000 προσφύγων επαναδιαμορφώθηκε και «μετριάσθηκε»…

Δυστυχώς, ο ίδιος ο αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γ. Μουζάλας επεσήμανε ότι η διαδικασία μετεγκατάστασης των προσφύγων μπορεί να υπερβεί τα δύο χρόνια. Όταν επιπρόσθετα τα βόρεια σύνορά μας παραμένουν κλειστά, χωρίς να μπορεί να προσδιορισθεί «ημερομηνία λήξης», με δεδομένο μάλιστα το γεγονός ότι η Τουρκία διοχετεύει στο Αιγαίο καθημερινά έναν αριθμό που υπερβαίνει τις δύο χιλιάδες πρόσφυγες, τότε το αδιέξοδο είναι προφανές.

Ελλάδα: Το βολικό θύμα

Ο αριθμός των 100.000 προσφύγων, η παραμονή των οποίων μπορεί να παραταθεί επί ένα έτος, αποτελεί ένα μάλλον μετριοπαθές σενάριο. Το Βερολίνο πιέζει την Τουρκία να μειώσει τουλάχιστον κατά το ήμισυ τη ροή των προσφύγων, με την υπόσχεση της Άνγκελα Μέρκελ να υπάρξει απευθείας μετεγκατάσταση από την Τουρκία στο γερμανικό έδαφος. Όμως η τουρκική ηγεσία απλώς παζαρεύει και εκβιάζει και τελικά καμιά εγγύηση δεν υπάρχει ότι θα τηρήσει ακόμα και τις όποιες επίσημες δεσμεύσεις της.

Όλες οι παράμετροι και οι προϋποθέσεις που αφορούν τη διαχείριση του Προσφυγικού από τη χώρα μας είναι τουλάχιστον ομιχλώδεις και κατ' ουσίαν αρνητικές.

Ασφαλώς, η γερμανική ηγεσία δεν επιθυμεί μια μείζονα ευρωπαϊκή κρίση, που αναπόφευκτα θα αποδυναμώσει τη γερμανική κυριαρχία, ούτε όμως και μια περαιτέρω επιδείνωση και αποσταθεροποίηση της χώρας μας λόγω του ρόλου της στο Προσφυγικό.

Αυτό και μόνο είναι το σημείο σύγκλισης της χώρας μας με τα γερμανικά συμφέροντα. Απέναντι στο -μη εκτιμήσιμο- κόστος που επέρχεται με το Προσφυγικό, η ελληνική κυβέρνηση προσδοκά, ως αντίβαρο, μια ήπια αντιμετώπιση εκ μέρους των δανειστών στο ζήτημα της αξιολόγησης και -ως συνέπεια αυτού- την αποκατάσταση μιας σχετικής ηρεμίας στο πεδίο της οικονομίας.

Εάν ο μήνας Μάρτιος αναδεικνύεται ημερολογιακά στον πιο κρίσιμο μήνα των εξελίξεων, ο πραγματικός πολιτικός χρόνος που θα καθορίσει την πορεία της χώρας κατά την προσεχή περίοδο καθίσταται κυριολεκτικά ασφυκτικός.

Οι όποιες λύσεις και οι συγκεκριμένες απαντήσεις πρέπει να δοθούν άμεσα. Γιατί ούτε η κοινωνία ούτε η οικονομία μπορούν να αντέξουν σε μια επανάληψη του σεναρίου του 2015.

«ΤΟ ΠΑΡΟΝ»