ΒΥΖΑΝΤΙΟ
ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Το ένδοξο, Χιλιόχρονο
Βυζάντιο, ή, άλλως όπως αποκαλείται το Ελληνικό Μεσαιωνικό κράτος, ξεκίνησε
τυπικά με τη μεταφορά της πρωτευούσης του Ρωμαϊκού κράτους από τη Ρώμη στην
αρχαία ελληνική αποικία του Βύζαντος του Μεγαρέα, το Βυζάντιο. Για το όνειρο
του Κωνσταντίνου όπου του υπεδείχθη η ακριβής τοποθεσία Κτίσεως της Νέας Ρώμης,
ή Νέας Ιερουσαλήμ, ή Νέας Επταλόφου ή Βασιλευούσης, ή Κωνσταντικουπόλεως,
πιστεύω ότι δεν χρειάζεται να αναφερθώ` απλώς να επισημάνω ότι εντάσσεται στο
ευρύτερο πλαίσιο της απαραίτητης ενδύσεως της αυτοκρατορικής απόφασης με τον
κατάλληλο μύθο. Όμως, ουσιαστικά η Βυζαντινή αυτοκρατορία εκκινά την χιλιόχρονη
πορεία της στην Ιστορία και την αιωνιότητα το 395. Τη χρονιά εκείνη, λίγο πριν
πεθάνει ο Θεοδόσιος, μοίρασε την ενιαία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στους δύο του
γιους. Στον Ονώριο έδωσε το Δυτικό Ρωμαϊκό τμήμα και στον Αρκάδιο το Ανατολικό
Ρωμαϊκό τμήμα. Το τελευταίο αποτέλεσε το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, ενώ οι ίδιοι
οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν τους εαυτούς των Ρωμαίους και την αυτοκρατορία τους
Ρωμαϊκή. Σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι, ειδικά για τους κατοίκους της
Βασιλευούσης υπήρχε και η ονομασία Βυζαντινός, εκ του αρχαίου Βυζαντίου.
Όμως, η ονομασία Ρωμαίος
και Ρωμαϊκό κράτος εδόθη για καθαρά διοικητικούς λόγους, εξυπηρετούσε δε τον
σκοπό της κατοχύρωσης της αυτοκρατορίας, ένα είδος πνευματικών δικαιωμάτων
δηλαδή. Το Βυζάντιο ήταν πράγματι πολυεθνικό, εξαπλώνονταν, όμως, σε περιοχές,
οι οποίες ανήκαν παλαιότερα στα Ελληνιστικά κράτη του Βασιλείου των Σελευκιδών,
του Βασιλείου των Πτολεμαίων, αλλά και στην κυρίως Ελλάδα και στην Βαλκανική εν
γένει. Στις περιοχές αυτές, εκτός των Ελλήνων, η συντριπτική πλειοψηφία των
άλλων λαών είχαν ως γλώσσα συννενόησης την Ελληνιστική Κοινή, η οποία τότε ήταν
παγκόσμια γλώσσα. Για να μην αναφερθούμε και σε πληθυσμούς, οι οποίοι αν και μη
Ελληνικής καταγωγής ήταν Ελληνόφωνοι. Οι Έλληνες, λοιπόν, ως βασικό συστατικό
στοιχείο της αυτοκρατορίας, ήταν ευνόητο να αναλάβουν τον κυρίαρχο ρόλο στην
διοίκηση του κράτους, ως οι πλέον κατάλληλοι.
Παρέλαβαν επομένως την
Ρωμαϊκή Δομή του κράτους, χρησιμοποίησαν τον Χριστιανισμό ως συνεκτικό ιστό και
την Ελληνική παιδεία και δημιούργησαν το μοναδικό στην Ιστορία, για την
μακρόχρονη διάρκειά του, φαινόμενο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αυτά
αναφέρονται και στο έργο του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου "ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΙ ΜΕΛΕΤΑΙ ΠΕΡΙ
ΠΗΓΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΘΝΟΤΗΤΟΣ. ΑΠΟ Η' ΑΧΡΙ Ι' ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΟΣ Μ.Χ" εκδοθέν
το 1857. Λέγει συγκεκριμένα ο Ζαμπέλιος: "Τον μεσαιώνα τον ελληνικόν
οικονομούσι τρεις κεφαλαιώδεις αρχαί. Α' η αρχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και
πολιτικής ενότητος. Β' η αρχή της Οικουμενικής Συνόδου, ή της θρησκευτικής
ενότητος. Γ' Η αρχή της Αττικής Παιδείας, ήγουν η της Εθνικής και ιστορικής
ενότητος." Συγκεκριμένα, ο Ελληνικός πολιτισμός στο Βυζάντιο, διετηρήθη
ανόθευτος και είναι αυτός που εκφράζει την "ζώσα ψυχή", το
"πνεύμα" του Ελληνικού Έθνους. Το Ελληνικό Έθνος ορίζεται ως
Υπεριστορική οντότητα που βιώνει διάφορες ιστορικές πραγματικότητες, κατά την
διάρκεια των αιώνων, οι οποίες συνιστούν μετεξελίξεις του Ελληνικού πνεύματος.
Ο μεγάλος Κωνσταντίνος
Παπαρρηγόπουλος, τώρα, του οποίου το τρίσημο σχήμα της Ελληνικής Ιστορίας
διδασκόμαστε μέχρι σήμερα, απαντά τεκμηριωμένα στις κακοήθειες του Φαλμεράϋερ
και τονίζει την πολιτιστική αφομοίωση της καθόδου των Σλάβων από τους γηγενείς,
με επακόλουθο τον Εξελληνισμό τους. Όσο για τους Αλβανούς, αυτοί μετακινήθηκαν
επί Ισαύρων από τον Καύκασο στην σημερινή τους επικράτεια. Οι Αρβανίτες
προϋπήρχαν και είναι Ελληνικό φύλο, χαρακτηρίζονται, μάλιστα, από τον
βραβευθέντα Κ. Μπίρη ως ΟΙ ΔΩΡΙΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ στο ομότιτλο βιβλίο
του. Αλλά και η ιστορία του άξιου Έλληνος χριστιανού ορθοδόξου Γεωργίου
Καστριώτου από τον ΠΑΓΑΝΕΛ, είναι η ιστορία του νεωτέρου Πύρρου, ενάντια στους
Τούρκους. Υπό την σκέπη του συνένωσε τους Ηπειρώτες, τους Αρβανίτες, αλλά και
ένα μεγάλο μέρος των Αλβανών ενάντια στους κατακτητές, σκόπευε, μάλιστα, να
ενώσει τις δυνάμεις του με αυτές του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου για την
ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αναφορικά δε με την σημαία του
κατασκευασμένου Αλβανικού κρατιδίου, η ίδια αποτελεί παραποίηση του Πολεμικού
Βυζαντινού Δικεφάλου Αετού.
Για να γυρίσουμε, όμως,
στον Παπαρρηγόπουλο, ο ίδιος υιοθέτησε την Ηροδότεια άποψη για την γλώσσα και
την θρησκεία, τα οποία είναι ενωτικά πολιτισμικά στοιχεία που αποδίδονται
παράλληλα και ως πάγια Εθνικά χαρακτηριστικά.
Θα προχωρήσουμε, όμως και
στην άποψη των ξένων για το Βυζάντιο. Ο MONTESQUIEU (ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ) θεωρούσε το
Βυζάντιο συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την οποία μάλιστα ονομάζει
Ελληνική από το τέλος του 6ου αιώνος. Ο M. Jones, πάλι, στο έργο του: "The
Greek city from Alexander to Justinian" ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΞΦΟΡΔΗ γράφει: "Το
395 η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διηρέθη και τυπικώς σε Δυτικό και Ανατολικό τμήμα.
Οι Ρωμαίοι είχαν εποικίσει πολλές επαρχίες του Ανατολικού τμήματος, και είχαν
δημιουργήσει civitates ή coloniae ή municipia, αλλά δεν είχαν κατορθώσει να
εκτοπίσουν τους Έλληνες. Έτσι και μετά τον τυπικό διαχωρισμό, οι Έλληνες
επικρατούσαν στις περισσότερες επαρχίες του Ανατολικού τμήματος, ιδιαιτέρως
στις περιοχές που ωμιλείτο η Ελληνική γλώσσα και ίσχυεν η Ελληνική Παιδεία.
Αντιθέτως, το Ρωμαϊκό στοιχείο εξηφανίσθη από τις επαρχίες αυτές, συνεπεία της
πολιτιστικής υπεροχής των Ελλήνων."
Η μεγάλη κοσμοπολίτικη
Ελλάς των Ελληνιστικών Βασιλείων της Ασίας και της Αφρικής, συνέχισε την ζωή
της στο Βυζάντιο, έτσι και ο OSTROGORSKY ομολογεί: "Είχε διαφυλάξει την
αρχαία Ελληνική κληρονομιά και αποτελούσε την πηγή, που θα μπορούσε να
ικανοποιήσει την δίψα του δυτικού κόσμου για τον Ελληνικό πολιτισμό, στα χρόνια
της Αναγεννήσεως." Αλλά και ο Steven Ranciman: "Ο Κωνσταντίνος γέμισε
τους δρόμους, τις πλατείες και τα μουσεία της νέας πρωτεύουσας με αρχαίους
Ελληνικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς για να δώσει έμφαση στον Ελληνισμό του. Οι
κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης που κυκλοφορούσαν κάθε μέρα μέσα στην πόλη δεν
θα ήταν δυνατόν να ξεχάσουν ποτέ την δόξα της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΟΥΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ."
Σχετικά με την γλώσσα,
τώρα, είναι αλήθεια πως αρχικά χρησιμοποιήθηκε η Λατινική ως επίσημη γλώσσα του
κράτους. Όμως, από την εποχή του Ιουστινιανού, ήδη, οι Νεαρές, ως μέρος του
ευρύτερου CORPUS IOURIS CIVILIS, γράφονται στα Ελληνικά. Για να φθάσουμε στον
Ηράκλειο, όπου καθιερώνει τα Ελληνικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους. Αυτό,
δηλαδή που παρατηρούμε, είναι ένας γοργός Εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού
κράτους, διαμορφώνοντας μία καθαρά Ελληνορθόδοξη Εθνική Συνείδηση. Η ουσία
είναι ότι τον χαρακτηρισμό "Ρωμαίος", όπως ανέφερα και πιο πάνω, το
διατηρούσαν μόνο για να θεμελιώσουν το δικαίωμα στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική
κληρονομιά. Μην ξεχνάμε, άλλωστε και την προσπάθεια οικειοποίησης της Ρωμαϊκής
συνέχειας με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους από τον
Σφεταιριστή του δυτικού αυτοκρατορικού θρόνου, τον Καρλομάγνο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου