Ο Ανρί Ματίς και ο χορός των χρωμάτων

Ο χορός (1910)

Ο Ανρί Ματίς  και ο χορός των χρωμάτων

Ο Ανρί Ματίς δεν ήταν επαναστάτης. Ήταν ένας απλός αστός, ένας μπουρζουά, που έβρισκε μέσα στην τέχνη, την ευτυχία και την ηδονή που δεν κατάφερε να βρει αλλού στη ζωή του.

ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΛΛΗ ΑΜΠΡΑΒΑΝΕΛ

Ο Ματίς γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου του 1869 σε ένα χωριό της βόρειας Γαλλίας, κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο. Ένα γνήσιο παιδί του 19ου αιώνα, που αργότερα θα άλλαζε ριζικά τα καλλιτεχνικά δεδομένα του 20ου. Μεγάλωσε φτωχικά σε μια βιομηχανική περιοχή. Το αξιοσημείωτο της ιστορίας του Ματίς είναι ότι δεν είχε πιάσει πινέλο πριν από τα είκοσι του χρόνια... Το 1887 πήγε στο Παρίσι, για να σπουδάσει νομικά, αποκτώντας λίγο αργότερα και το δίπλωμα του δικηγόρου, το οποίο χρησιμοποίησε μόνο κατά την υπεράσπιση του πεθερού του σε κάποια δικαστική διαμάχη οικονομικής φύσεως.

Παραλόγως, μια σκωληκοειδίτιδα αποτέλεσε το καταλυτικό γεγονός της ζωής του: κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης του, η μητέρα του του έφερε χρώματα και χαρτί για να «περάσει την ώρα του». Εκείνη τη στιγμή γεννήθηκε ο Ματίς που γνωρίζουμε σήμερα. Έχοντας κλείσει τα είκοσι, γράφτηκε στην Ακαδημία Ζιλιέν στο Παρίσι και «έμαθε» σιγά-σιγά να ζωγραφίζει.

Όχι πως οι κλασικές επιρροές της ακαδημίας άφησαν κάποιο ιδιαίτερο στίγμα στη ζωγραφική του. Το αχαλίνωτα έντονο χρώμα και η ιδιαίτερη στυλιστική άποψη με την οποία αποτύπωνε το ανθρώπινο σώμα (χέρια, πόδια, σώμα και κεφάλι συναντιουνταν από νωρίς σε απρόσμενα δυσανάλογες μάζες) αντλούσαν έμπνευση από τους μεγάλους καλλιτέχνες του μετα-ιμπρεσιονισμού, τον Σεζάν, τον Γκογκέν και τον Βαν Γκογκ, καθώς και από την ιαπωνική τέχνη. Και αν ο ίδιος παραπονιόταν για την έλλειψη κατανόησης της δουλειάς του από την οικογένεια του, η γυναίκα του Αμελί έπαιξε και αυτή βασικό ρόλο στην εξέλιξη της καριέρας του (η επαναλαμβανόμενη παρουσία της στους πίνακες του είναι αξιοσημείωτη), και ας χώρισαν υστέρα από 40 χρόνια γάμου.

Ως πρωτεργάτης του ρεύματος του φοβισμού, χαρακτηριστικό του οποίου ήταν το «ωμό» χρώμα και η εγγενής απέχθεια προς τη λεπτομέρεια, είχε πάρει μέρος στη φουάρ Salon d' Automne το 1905 στο Παρίσι, όπου κοινό και κριτικοί αντέδρασαν αμέσως απέναντι στις σχεδόν «κτηνώδεις» εικόνες. Ένας κριτικός έγραψε: «Ήταν σαν να πέταξαν έναν κουβά με μπογιά στο πρόσωπο των επισκεπτών»... Εκεί ήταν, όμως, που τον ανακάλυψε η Γκερτρούδη Στάιν, η μεγάλη Αμερικανίδα συλλέκτρια, μέσω της οποίας συστήθηκε και στο αμερικανικό κοινό. Η Στάιν επίσης ήταν αυτή που το 1906 τον γνώρισε στον κατά 11 χρόνια νεότερο Πικάσο, ο οποίος αποτελούσε το άκρως αντίθετο του Ματίς. Θορυβώδης και αλαζόνας, ηγέτης της αναβράζουσας αβανγκάρντ σκηνής του Παρισιού, ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον ψηλόλιγνο και ήσυχο Ματίς, ο οποίος προτιμούσε να διαφεύγει στη νότια Γαλλία, ακολουθώντας μια καθημερινή ρουτίνα δουλειάς που τελείωνε ανελλιπώς με το να εξασκείται στο αγαπημένο του βιολί και να τρώει ένα μπολ σούπας λαχανικών, δύο αυγά και σαλάτα... Ο Πικάσο, βέβαια, είχε πει αργότερα: «Κανένας δεν έχει παρατηρήσει πιο προσεκτικά τις ζωγραφιές του Ματίς από ό,τι εγώ και, αντιστρόφως, κανείς δεν έχει δει τα δικά μου έργα τόσο προσεκτικά όσο ο Ματίς»._

GK