Το αποχετευτικό σύστημα στο Βυζάντιο

«Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου. Ιστορικά παράδοξα»

Η Ιστορία του Βυζαντίου όπως παρουσιάζεται συνήθως από τους ιστορικούς μοιάζει με μια ατέλειωτη σειρά από πολέμους, μάχες, πολιτικούς και κοινωνικούς ανταγωνισμούς, μεγάλα κατορθώματα σπουδαίων ανδρών. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει χώρος για τα μικρά και τα ασήμαντα, τα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων, τον τρόπο που ζούσαν, που σκέπτονταν, που διασκέδαζαν.

Τα κείμενα των συγγραφέων της εποχής βρίθουν από «ασήμαντες» λεπτομέρειες. Πολλές από αυτές έχουν ενδιαφέρον ιστορικό, γιατί φωτίζουν τα ιστορικά γεγονότα, άλλες πάλι μας ξαφνιάζουν για την παραδοξότητά τους, άλλες ανατρέπουν την «επίσημη» άποψη για μεγάλες προσωπικότητες, άλλες απλώς προκαλούν το γέλιο. 

Στο βιβλίο «Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου. Ιστορικά παράδοξα» περιλαμβάνονται «ανέκδοτα», που συνοδεύονται από τις ανάλογες παραπομπές στις πηγές. Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέχει στο κατάλληλο κείμενο για περισσότερη πληροφόρηση. Το περιεχόμενο του βιβλίου έχει χωριστεί σε ενότητες, στις οποίες περιλαμβάνονται ανέκδοτα για ιστορικές προσωπικότητες, για την καθημερινή ζωή των Βυζαντινών, τους πολέμους, τη θρησκεία, τον έρωτα, τις συνήθειες άλλων λαών κ.λπ.

 

Το αποχετευτικό σύστημα στο Βυζάντιο

Πώς βγήκε η λέξη παστρικός και γιατί τιμωρούνταν οι ιερείς αν έκαναν περισσότερα από δύο λουτρά την ημέρα;

Η εξέδρα

Ενώ σε πολλές πρωτεύουσες πολιτισμένων λαών έλειπε από τα σπίτια το πιο «αναπόφευκτο» μέρος, η τουαλέτα (εξέδρα ή απόπατος), στα βυζαντινά σπίτια αυτή δεν ήταν σπάνια.

Στη βυζαντινή τουαλέτα υπήρχαν πήλινοι σωλήνες για απομάκρυνση των λυμάτων, οι οποίοι έπρεπε να συναντώνται με τους σωλήνες των διπλανών σπιτιών και να σχηματίζουν δίκτυο.

Σε περίπτωση βλάβης έπρεπε να επιδιορθώνονται με ευθύνη του ιδιοκτήτη, μέχρι του σημείου που συναντούσαν τους σωλήνες των γειτόνων.

Η καθαριότητα είναι η μισή αρχοντιά

Οι Βυζαντινοί έτρεφαν μεγάλη αγάπη στην καθαριότητα. Σύμφωνα με την άποψη της επίσημης Εκκλησίας, τρία μπάνια την ημέρα ήταν υπερβολικά, ωστόσο τα δύο δεν ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο. Όμως, οι κληρικοί που συλλαμβάνονταν να κάνουν δύο λουτρά την ημέρα δέχονταν αυστηρές επιπλήξεις.

Οι πλούσιοι είχαν ιδιόκτητα λουτρά, ενώ για όλους τους άλλους υπήρχαν τα δημόσια, τα οποία ωστόσο στεγάζονταν σε επιβλητικά κτίρια, ήταν πολυτελή και παρείχαν όλες τις ανέσεις. Από την εποχή του Ιουστινιανού, ίσως και πιο πριν, τα δημόσια λουτρά είχαν μπανιέρες σε χωριστά διαμερίσματα, τα οποία βρίσκονταν γύρω από μια μεγάλη κυκλική λίμνη.

Το νερό ζεσταινόταν σε μεγάλους λέβητες και διοχετευόταν στους κατάλληλους χώρους μέσα από ένα σύστημα σωληνώσεων, ενώ υπήρχε η δυνατότητα να επιλέξει κάποιος το κρύο μπάνιο ή ακόμα και το ατμόλουτρο. Στα δημόσια λουτρά η είσοδος στους άντρες επιτρεπόταν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, ενώ στις γυναίκες μόνο το βράδυ.

Νερό και σαπούνι

Γενικά, οι Βυζαντινοί πρόσεχαν την εικόνα τους και λούζονταν σχετικά συχνά με εξαίρεση τους μοναχούς, που υπέβαλλαν τον εαυτό τους σε στερήσεις.

Σύμφωνα με τα «ιατρικά» βιβλία της εποχής, οι Βυζαντινοί τον Γενάρη δεν έπρεπε να κάνουν περισσότερα από τέσσερα λουτρά, τον Μάρτη έξι και τον Απρίλη οκτώ.

Ως μέσα καθαρισμού χρησιμοποιούνταν ίνες από σπάρτα ή άλλο λουτρόχορτο και σαπούνι, το οποίο πήραν οι Βυζαντινοί απ’ τους Γάλλους, ή παλαιότερα από νίτρο. Από το σπάρτο προήλθε η λέξη «σπαρτεύω» και από αυτήν το «παστρεύω» (καθαρίζω).

Μπάνιο όλοι μαζί (Bain mixtes)

Κοινά λουτρά αντρών και γυναικών όπως τα εννοούμε σήμερα, δηλαδή σε ανοικτό χώρο (θάλασσα κλπ), οι βυζαντινοί δεν είχαν. Σε κλειστό χώρο όμως το κοινό λουτρό, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο, παρά τις διαμαρτυρίες των πατέρων της Εκκλησίας και των συνόδων.

Πολλοί λαϊκοί, επίσης, θεωρούσαν σκάνδαλο το να ξεγυμνώνονται σε κοινή θέα όσοι και όσες χρησιμοποιούσαν τα λουτρά. Ωστόσο, στα λουτρά ο επισκέπτης συναντούσε ακόμα και κληρικούς ή ασκητές. Η προσωπική υγιεινή ήταν και παραμένει θέμα πολιτισμού και στο Βυζάντιο το πολιτιστικό επίπεδο ήταν υψηλό.

Από το βιβλίο των  Γιάννη Γρυντάκη, Γιώργου Δάλκου, Άγγελου Χόρτη, Έκτορα  Χόρτη  «Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου: Ιστορικά παράδοξα» εκδόσεις Μεταίχμιο
http://www.tilestwra.com/to-apocheteftiko-sistima-sto-vizantio-otan-stin-ipolipi-evropi-den-ipirchan-kan-toualetes/