Περιμένοντας τους λευκούς θεούς

 

Περιμένοντας  τους  λευκούς θεούς

ΓΡΑΦΕΙ Η ΠΕΠΗ ΣΚΑΡΛΗ

Κατάξανθα μαλλιά και λευκή επιδερμίδα είχαν οι μούμιες που βρέθηκαν στο αρχαίο Περού και άνηκαν σε ιέρειες και δεν είχαν καμία ομοιότητα με τις μούμιες της Αιγύπτου.

Στην Πολυνησία είναι γεγονός ότι οι ιθαγενείς στις ιερές τελετές τους φορούν λευκές μάσκες ή βάφουν το πρόσωπο τους με λευκό χρώμα και τα μαλλιά τους κόκκινα, σ' ανάμνηση των λευκών θεών που τους είχαν εκπολιτίσει.

Στην Ιαπωνία υπάρχει μια λευκή φυλή που ονομάζεται Αϊνού. Αινιγματικά είναι και τα αγάλματα του νησιού του Πάσχα που κοιτούν νοσταλγικά προς την ανατολή. Όσο για τον εξερευνητή Κουκ, έφτασε στη Χαβάη και τιμήθηκε σαν θεός γιατί θεωρήθηκε απόγονος των λευκών θεών, που κάποτε τους εκπολίτισαν και άφησαν πίσω τους λέξεις (όπως μελωδία - νους -αετός - μανθάνω - φθάνω) που μόνο σε μία γλώσσα σημαίνουν κάτι: ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ!

Πόσο περίεργα μας φαίνονται όλ' αυτά αφού μέχρι πρότινος διδασκόμασταν ότι οι πρόγονοι μας τα αρχαία χρόνια είχαν περιοριστεί στη λεκάνη της Μεσογείου και δεν είχαν εκμεταλλευθεί ποτέ τις ύψιστες γνώσεις τους στα μαθηματικά — αστρονομία - φυσική και γεωγραφία. 

Περιμένοντας τους λευκούς θεούς λοιπόν, οι λαοί που μόλις αναφέραμε παρουσιάζουν ακόμη και σήμερα κάποιες νότες νοσταλγίας στους θρύλους και τις παραδόσεις τους.

Σύμφωνα με μία παράδοση των Αζτέκων ένας άνδρας με γενειάδα λευκής φυλής που ονομαζόταν «Κοετζαλκοάτλ», δηλαδή το «φίδι με φτερά» μετέφερε τα φώτα του πολιτισμού. Ο Κοετζαλκοάτλ ήλθε στην Αμερική από την ανατολή με πλοίο, γεγονός που σημαίνει ότι διέσχισε τον Ατλαντικό.

 

Μη έχοντας υπόψη μας άλλο ναυτικό λαό εκτός από τους Έλληνες, που όπως έχει  παλαιότερα αναφερθεί στο Φράχθι Αργολίδας ανακαλύφτηκαν δείγματα πανάρχαιου πλοίου που χρονολογείται το 7.500 προ Χριστού, και λαμβάνοντας σοβαρά τα λόγια του Αριστοφάνη στις όρνιθες ότι «Οι Έλληνες είναι πελαργοί», που σημαίνει δηλαδή ότι είναι εμβολιασμένοι με το κύτταρο της αποδημίας, πιστεύουμε ότι οι θρύλοι των λαών που βάφουν λευκά τα πρόσωπα τους χρησιμοποιούν ελληνικές λέξεις και περιμένουν τους λευκούς θεούς να έρθουν από την ανατολή απευθύνονται στους Έλληνες.

Ίσως βέβαια αναρωτηθείτε: Ωραία όλ' αυτά, αλλά ο ωκεανός δεν είναι εύκολη υπόθεση και πόσο μάλλον πέντε χιλιάδες χρόνια πριν. Συμφωνούμε! Από την άλλη πλευρά όμως, οι τολμηρές προσπάθειες κάποιων ανθρώπων να διαπλεύσουν τον ωκεανό με μικρά σκάφη ραγίζουν τη μονοτονία του απόλυτου δογματισμού.

Παραδείγματα υπάρχουν:

Ο Γάλλος Αλεν Ζερμπό, για παράδειγμα, ο οποίος περιέπλευσε τον κόσμο μόνος με μικρό σκάφος που είχε πανιά ξεκινώντας πρώτα απ' τη Μεσόγειο, πήγε στη Βόρειο Αμερική και μετά αφού πέρασε τον Παναμά διέσχισε τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Και δεν ήταν ο μόνος! Να υπενθυμίσουμε το παράδειγμα του Έλληνα Σάββα Γεωργίου,  ο οποίος με σκάφος οκτώ μέτρων χωρίς μηχανή έφτασε από τη Ν. Υόρκη στον Πειραιά, κάτι επίσης αξιοπρόσεκτο.

Όσο για τα τολμηρά πειράματα, είναι απίστευτο το κατόρθωμα από το «ΚΟΝ--ΊΊΚΙ», που με μία σχεδία κατασκευασμένη από κορμούς εννέα δένδρων, με έξι επιβάτες κι ένα πανί, έκανε το γύρο του ειρηνικού. Πρώτοι και στη ναυτιλία οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν το γύρο του κόσμου, σε εποχές που έχουν περάσει στην ιστορία ως μυθικά χρόνια.

Αντίστοιχο θρύλο με αυτόν των Αζτέκων για το λευκό άνδρα «Κοετζαλκοάτλ» υπάρχει και στους Μάγιας.

Συγκεκριμένα ένας άνδρας από την ανατολή που ονομαζόταν «Κουκουλκάν» (η φωνητική διαφορά είναι μικρή) εκπολίτισε τους ιθαγενείς όπως και τους Ινδιάνους της παραλιακής Βραζιλίας όπου τον αποκαλούν «Σουμέ».

Έτσι λοιπόν στην προκολομβιανή τέχνη αυτής της εποχής το φίδι με τα φτερά παριστάνει μια θεοπαρμένη μορφή που ήρθε από την ανατολή κι έφερε το φως του πολιτισμού στη μακρινή αυτή γη.

Η πλοκή μυστηρίου όμως ξεκινάει από τη στιγμή που οι λευκοί άνδρες που είναι συγχρόνως «φίδια με φτερά» είναι γνωστοί στον αρχαίο ελληνικό κόσμο όπου στην πρόσοψη της Ακρόπολης φαίνονται σε ανάγλυφο τρία φίδια με φτερά στο κεφάλι ενός γενειοφόρου άνδρα. Και στην Αίγυπτο ακόμη υπάρχει ο μύθος του βασιλιά φιδιού που τον αποκαλούν «Τζέι» ή «Ουατζί» και χρονολογείται την τρίτη χιλιετηρίδα προ Χριστού.

Ο Πλάτωνας όμως επεμβαίνει για να μας θυμίσει ακόμη μια φορά, στον «Τίμαιο», πού οφείλεται η ανάπτυξη του πολιτισμού των Αιγυπτίων: ...(λέει ο Αιγύπτιος ιερέας στον Σόλωνα) «...Η διάρκεια του πολιτισμού μας όπως λένε τα ιερά μας βιβλία είναι οκτώ χιλιάδες χρόνια, θα σου μιλήσω λοιπόν με συντομία για τους νόμους και τα υπέροχα έργα των συμπολιτών σου που έζησαν πριν από εννέα χιλιάδες χρόνια... Ζήσατε λοιπόν σύμφωνα με τους νόμους αυτούς και με ακόμη περισσότερη ευνομία ξεπερνώντας σε αρετή όλους τους άλλους, μια και είστε γέννημα και θρέμμα των θεών». Πραγματικά! Γέννημα και θρέμμα των θεών οι γενειοφόροι άνδρες που είναι φίδια με φτερά και συμπεριλαμβάνοντα σε παραδόσεις λαών που κατοικούν χιλιάδες μίλια μακριά, είναι για μας η απάντηση σε όσους πιστεύουν πως πρόκειται για σύμπτωση. Ο καθηγητής C. Gordon συμφωνώντας μαζί μας, ότι δηλαδή οι λευκοί θεοί που περίμεναν αυτοί οι λαοί ήταν οι αρχαίοι Έλληνες, σημειώνει:

«Οι λεπτομέρειες είναι πάρα πολλές για ν' αποδοθούν στην τύχη. Είναι πιο εύλογο να εξηγούμε αυτά τα γεγονότα με τη διάδοση στην Κεντρική Αμερική ιδεών που προέρχονται από τη μεσογειακή λεκάνη, παρά να δεχόμαστε ότι είναι φυσικό για το ανθρώπινο πνεύμα να συλλαμβάνει λευκούς γενειοφόρους άνδρες που είναι συγχρόνως φίδια με φτερά και αυτό σε σημεία της γης διαμετρικά αντίθετα». (C.H. Gordon -Before Colombus - 1971 - σελ. 61).

Δεν είναι σύμπτωση λοιπόν ότι ...Ελλάδα είναι όλη η Γη, αλλά μια πραγματικότητα. Έτσι απλά!

ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 26.4.1995

Ο φιλόσοφος βασιλεύς

 

Ο φιλόσοφος βασιλεύς

Η κοσμογονική στροφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου στον χριστιανισμό

 

Του Νικολάου Γ. Πολίτου

Αναπλ. καθηγητή Φιλοσοφίας

της Φιλοσοφικής Σχολής

του Πανεπιστημίου Αθηνών

 

Μολονότι υποστηρίζεται πως ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως πολιτικόν ον, εντούτοις δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις, το αντίθετο μάλιστα, να συμπεριφέρεται κατά τρόπο που δεν είναι σύμφωνος με αυτή τη διαπίστωση. Ο λόγος της αντικοινωνικής-αντιπολιτικής συμπεριφοράς πρέπει ίσως να ζητηθεί στο πλημμελές των πολιτειών, που δεν επιτρέπουν ή και εμποδίζουν την εξέλιξη και αναστροφή ενός εκάστου, σύμφωνα με τις φυσικές του καταβολές. Δικαιολογείται μάλιστα το ότι στην ιστορία της φιλοσοφίας ονομάστηκαν σοφοί οι κατ' εξοχήν ικανοί κυβερνήτες. Τη θέση αυτή ενισχύει και η διαπίστωση του Πλάτωνος ότι οι ταραχές στις πόλεις δεν πρόκειται να σταματήσουν αν δεν βασιλεύσουν οι φιλόσοφοι ή αν δεν φιλοσοφήσουν οι κυβερνώντες. Στην αναζήτηση λοιπόν του, κατά τα πλατωνικά μέτρα, όντως κυβερνήτου, η βυζαντινή διανόηση διαπιστώνει πως αυτός ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος, επειδή επέφερε την ειρήνη στην αυτοκρατορία. Στην ερώτηση αν μπορεί να χαρακτηρισθεί έτσι ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτωρ, η απάντηση είναι, εν προκειμένω, καταφατική, επειδή η συμπεριφορά του Κωνσταντίνου είναι σύμφωνη με τα πλατωνικά δεδομένα, διότι σε αυτή διακρίνεται η φροντίδα του για το ορθό και για την εφαρμογή του ορθού στους εξουσιαζομένους απ' αυτόν.

Στην επιχείρηση προσδιορισμού της ποιότητος του φιλοσόφου-βασιλέως έχουν γραφτεί πλείστα όσα έργα, ειδικότερα κατά την περίοδο της έσω φιλοσοφίας. Σε γενικές γραμμές, πάντως, ο φιλόσοφος-βασιλεύς πρέπει να μοιάζει προς τον Θεό, ο οποίος, στην παντογνωσία του, φροντίζει περί ενός εκάστου. Έτσι λοιπόν, στα έργα αυτά τονίζεται η ανάγκη υπάρξεως των αρετών οι οποίες θα τον καθιστούν αντάξιο της θέσεως του. Τέτοιες αρετές είναι οι γνώσεις και η διάθεση για βοήθεια όσων έχουν ανάγκη, έτσι ώστε, σε όσο βαθμό μπορεί, να μοιάζει προς τον Θεό.

Οι γνώσεις

Αν κάθε γνώση πρέπει να διαφοροποιεί τον άνθρωπο από ό,τι ήταν προηγουμένως, τότε κάθε γνώση που θα αναφέρεται στη διοίκηση ενός κράτους πρέπει να διαφοροποιεί τον σωστό κυβερνήτη εν σχέσει προς τον τρόπο που αυτός εφέρετο προηγουμένως. Στον Κωνσταντίνο διακρίνεται ευχερώς αυτή η συμπεριφορά, ειδικώς στην τάση για απεμπόληση των ρωμαϊκών δεδομένων και στην αποδοχή των ελληνικών. Το εγχείρημα δεν είναι εξαιρετικό, αφού η ειδωλολατρία περιγράφεται ως «ένα αλλόκοτο αμάλγαμα από δοξασίες και λατρείες που προέρχονταν από πολλές χώρες και αντιπροσώπευαν κάθε πολιτιστικό στάδιο, από τον υψηλό, αν και μάλλον ασαφή, πανθεϊσμό ως την πιο χυδαία ζωολατρία». Αποκτά όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον, επειδή η μεταστροφή του Κωνσταντίνου εφαρμόσθηκε στον τότε γνωστό κόσμο.

Αρνούμενος αυτήν την κατάσταση, ο Κωνσταντίνος ταυτίσθηκε με μια μεγάλη μερίδα του αρχαίου κόσμου, η οποία, επειδή διέγνωσε τη ματαιότητα των αρχαίων δογμάτων, ασπάσθηκε τον χριστιανισμό, δεχόμενη όμως ό,τι καλό και χρήσιμο είχε προσφέρει ο ελληνισμός, όπως «τη γλώσσα, τους τύπους των πολιτευμάτων, τη ρητορική και τη φιλοσοφική μέθοδο». Χωρίς να χρειασθεί μεγάλη διαπραγμάτευση, αφού ο τόπος δεν το επιτρέπει, γίνεται δεκτό πως ο Κωνσταντίνος «υπό μίαν έννοια προσηλυτίσθηκε στο Χριστιανισμό το 312». Ως γνωστόν, είδε στον ουρανό τον σταυρό με την επιγραφή ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ. Το εν λόγω όραμα πρέπει να τοποθετηθεί κατά τη μάχη και νίκη επί του Μαξεντίου, η οποία συνετελέσθη παρά την Μουλβία (ή Μιλβία) γέφυρα της Ρώμης την 28ην Οκτωβρίου του 312. Το ότι ο προσηλυτισμός (=γνώσεις) επέφερε διαφοροποιήσεις συνάγεται και από το εν συνεχεία γεγονός, σύμφωνα με το οποίο ο Κωνσταντίνος «δεν εχρησιμοποίησε τον Σταυρό ως έμβλημα του νέου θείου προστάτου του, αλλά ένα μονόγραμμα, το ΧΡ, που απετελείτο από το Χ και το Ρ, τα δύο πρώτα ελληνικά γράμματα της λέξεως Χριστός».

Από την αρχή λοιπόν της πορείας του προς τη χριστιανική γνώση, ασπάζεται την ελληνική έκφραση περί της θεότητος, την οποία θα καλλιεργήσει αργότερα, όταν θα συγκαλέσει την Α’ Οικουμενική Σύνοδο. Ως θεσμός, η σύνοδος είναι παντελώς ξένη προς τη ρωμαϊκή παράδοση, απόδειξη πως, παρ' όλον ότι είχαν κληθεί να λάβουν μέρος όλοι οι επίσκοποι, δεν παρέστη ο αντίστοιχος της Ρώμης, αλλά έστειλε δύο πρεσβυτέρους ως εκπροσώπους του· σ' αυτούς θα προστεθούν τρεις ή τέσσερις ακόμη από τον δυτικό κόσμο. Στη σύνοδο ο Κωνσταντίνος μίλησε στην εναρκτήρια συνεδρίαση λατινικά, τα οποία μεταφράζονταν στην ελληνική, αργότερα όμως, όταν έλαβε μέρος σε συζητήσεις, μετεχειρίσθη την ελληνική γλώσσα, την οποία, όπως γράφει ο Ευσέβιος «μηδέ αμαθώς είχε». Αναγνωρίζεται έτσι πως ο Κωνσταντίνος, στον βαθμό που απεμακρύνετο από τις αρχαίες ρωμαϊκές παραδόσεις, απεδέχετο τις ελληνιστικές έξεις, «τις οποίες εκληρονόμησε το χριστιανικό πολίτευμα».

Η πρόνοια

Υπερβαίνει ασφαλώς τα όρια της ανθρωπινής γνώσεως η δυνατότης ασκήσεως της προνοίας περί ενός εκάστου όταν ο αριθμός είναι μεγάλος, λόγω της ιδιαιτερότητος του προσώπου. Απομένει, λοιπόν, στον φιλόσοφο-βασιλέα η επιχείρηση συντάξεως νομοθετημάτων τέτοιων ώστε να μην παραγνωρίζεται η ατομικότης, παράλληλα με τη φροντίδα να μην ασκεί το άτομο την επιρροή του στους άλλους. Σε γενικές λοιπόν γραμμές, είναι ιδιαιτέρως ενδεικτικό της στάσεως του Κωνσταντίνου ότι αυτός, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του, «προθύμως ησπάζετο ό,τι ενόμιζε επιτήδειο» για την εξασφάλιση των ρυθμίσεων, «αδιαφορών αν οι θεσμοί» τους οποίους καθιέρωνε «ήσαν ελληνικοί και όχι ρωμαϊκοί». Κατ' αυτή την έννοια, απεποιήθη της διπλής του ιδιότητος, του κυβερνήτου, δηλαδή, και θεού συγχρόνως, και απεδέχθη τη διάκριση των εξουσιών της οποίας η αρχή βρίσκεται στο Eυαγγέλιο. Έτσι, αυτή εθεσμοθετήθη αρχικώς υπό του Κωνσταντίνου, ο οποίος είπε στους αρχιερείς «αλλ' υμείς μεν των έσω της εκκλησίας, εγώ δε των εκτός, υπό του Θεού καθιστάμενος, επίσκοπος αν είην». Οδήγησε αυτή η διάκριση, σύμφωνη προς τη συμφυία του ανθρώπου από σώμα και ψυχή, σε μια σύνθεση της πολιτικής εξουσίας, η οποία αφορά στον έξω άνθρωπο, και της εκκλησιαστικής εξουσίας, η οποία αφορά στον έσω άνθρωπο.

Απότοκος αυτής της αντιλήψεως ήταν νωρίτερα το Διάταγμα των Μεδιολάνων, το οποίο θεωρείται ότι εξεδόθη κατά τον Φεβρουάριο του 313. Σ' αυτό. μεταξύ άλλων, γράφεται πως δεν πρέπει να εμποδίζονται οι χριστιανοί «τημελείν (να επιμελούνται) την εαυτών θρησκείαν». Η συμπεριφορά του Κωνσταντίνου είναι περισσότερο σύμφωνη με τις ως άνω προδιαγραφές, σε μια προσευχή του στην οποία, όπως καταγράφει ο ιστορικός του, έλεγε, απευθυνόμενος στον Χριστό, τα εξής: «Σε παρακαλώ να κάνεις ώστε να έχει ειρήνη ο λαός σου και να μένει αστασίαστος. Να έχουν την ίδια ειρήνη και απόλαυση ησυχίας τόσον οι πιστεύοντες, όσο και αυτοί που πλανώνται. Πιστεύω πως η συναναστροφή με τους πιστούς θα συντελέσει ώστε να έλθουν στον ίσιο δρόμο και οι άλλοι. Κανένας δεν θα παρενοχλεί τον άλλον, αλλά ο καθένας να έχει ό,τι τον αναπαύει η ψυχή του (όπερ η ψυχή βούλεται κατεχέτω), και βάσει αυτού να πορεύεται (τούτω κεχρήσθω)».

Στην προκειμένη περίπτωση, ο Κωνσταντίνος δεν είναι ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ, αλλά ο δούλος του Θεού που δέχεται την αποστολή του να φροντίσει, όχι τον λαό του, αλλά τον λαό του Θεού. Προφανώς η ελευθερία που επηγγέλθη το Ευαγγέλιο είναι παρούσα, αφού ο αυτοκράτωρ εγγυάται την ειρήνην όχι μόνον στους πιστεύοντες αλλά και στους πεπλανημένους.

Επεζήτησε ο Κωνσταντίνος την αληθινή περί του Θεού γνώση, προκειμένου, όπως έγραφε ο Πλάτων, να έχει το μέτρο των πραγμάτων. Στη συνέχεια βρήκε την αποφασιστικότητα να τη θέσει σε εφαρμογή επί των ανθρώπων. Ετσι, αφού με τις πράξεις του κατέπαυσε τις ταραχές, μπορεί όντως να θεωρηθεί φιλόσοφος βασιλεύς.

Πηγή:

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ-Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ  

ΤΟΜΟΣ ΜΗ'  -    ΟΙ 12 ΜΗΝΕΣ – ΑΝΟΙΞΗ – ΜΑΙΟΣ

Μάη στους δρόμους των κοπαδιών

 

 

Μάη στους δρόμους των κοπαδιών

Ανοιξιάτικα ποιμενικά ανταμώματα στα ελατοσκέπαστα αλπικά λιβάδια

Της Ελένης Ψυχογιού

Λαογράφου, Ερευνήτριας

του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής

Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

 

Τώρα 'ναι Μάης κι άνοιξη,

τώρα είναι καλοκαίρι,

τώρα φουντώνουν τα κλαδιά

κι ανθίζουν τα λουλούδια,

τώρα κι ο ξένος βούλεται

στον τόπο του να πάει [...]

ΕΝΑ ΑΚΟΜΑ θέαμα που χάνεται μπροστά στα μάτια μας, έγραφε ο Fernand Braudel το 1949, « [...] είναι οι μετακινήσεις των ποιμένων, μια πραγματικότητα που διήρκεσε πολλούς αιώνες, συνδέοντας το βουνό με την πεδιάδα και τις πεδινές πόλεις, δημιουργώντας συγκρούσεις και πλούτη [...]. Ωστόσο, η αναπαράσταση είναι εφικτή: οι δρόμοι των μετακινήσεων των ποιμένων σημειώνονται πάντα στα τοπία σαν αληθινά ανεξίτηλες γραμμές ή τουλάχιστον σβήνονται δύσκολα, σαν πληγές που σημαδεύουν το δέρμα των ανθρώπων για μια ολόκληρη ζωή [...]».

Γράφοντας αυτά ο Γάλλος ιστορικός, είχε υπόψη του κυρίως την πραγματικότητα της νοτιοδυτικής Ευρώπης. Στον τόπο μας τα ίχνη των κοπαδιών είναι ακόμα νωπά ή και εξακολουθούν να χαράσσονται με σύγχρονους τρόπους πάνω στα αιώνια χνάρια.

«Όπως πάνε τα νερά»

Οικολογικοί, ιστορικοί και οικονομικοί καταναγκασμοί συνέβαλαν διαχρονικά στο πέρασμα κοπαδιών και νομαδικών ποιμενικών πληθυσμών σε όλη την έκταση της βαλκανικής χερσονήσου. Τα βουνά που τη σκελετώνουν, κυρίως ο όγκος της Πίνδου με τις προεκτάσεις του στη Στερεά και όσα ανορθώνονται νότια του Κορινθιακού αποκομμένα με το θαλάσσιο ρήγμα, καθώς και αυτά της Μακεδονίας και της Θράκης, φιλοξένησαν εκατομμύρια κοπάδια στα λιβάδια τους. Αιώνια χιόνια, υπόγειες υδάτινες φλέβες και υπέργειες πηγές, ποτάμια, λαγκάδια και χείμαρροι δίνουν βλάστηση, ζωή και ήχους στα ορεινά αυτά συγκροτήματα, σκαλίζοντας ταυτόχρονα με τις ροές τους φυσικά μονοπάτια και δρόμους πρόσβασης. Οι πεδιάδες, προς όλες τις κατευθύνσεις, αγνοώντας τα κρατικά σύνορα, είναι η φυσική απόληξη των ροών και των βουνήσιων δρόμων, των οποίων αποτελούν κατά μεγάλο μέρος και δημιούργημα λόγω των προσχώσεων. Κατά τους χειμωνιάτικους μήνες οι λοφώδεις παρυφές αυτών των κάμπων γίνονται υποδοχείς των κοπαδιών και των ποιμένων που ξεχύνονται από τα βουνά προς τα χειμαδιά πηγαίνοντας «όπως πάνε τα νερά» των βουνών στα οποία ξεκαλοκαιριάζουν.

Η κατακόρυφη μετακίνηση των κοπαδιών τον χειμώνα προς τους κάμπους και το καλοκαίρι προς τα βουνά και τ' ανάπαλιν, σ' ένα αέναο «τραμπάλισμα», αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό σε όλο το μεσογειακό χώρο και έχει να κάνει με την επιβίωση του κοπαδιού. Οι πλάνητες κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν  τη  χειμερινή  περίοδο στους κάμπους σαν ένα αναγκαστικό, περιοδικό διάλειμμα του ποιμενικού βίου τους, ένα είδος ξενιτεμού από τα βουνά -τα όποια βουνά. Τον Μάη λοιπόν, αποχαιρετώντας τα χειμαδιά, στο μεταίχμιο των δύο εποχών και των δύο κόσμων, αφού θυσιάσουν τον «αγιωργίτη» αμνό στον «δικό τους» καβαλάρη Άγιο, παίρνουν τον δρόμο του «γυρισμού» στα αλπικά ορεινά λιβάδια.

Η εποχική μετακίνηση σ' όλη τη Βαλκανική νομάδων κτηνοτρόφων με τα κοπάδια τους στα βουνά και αντίστροφα στους κάμπους από συγκεκριμένες διαδρομές δυο φορές τον χρόνο, με ορόσημο τις γιορτές του Αϊ-Δημήτρη και του Αϊ-Γιώργη, για τον χειμώνα και το καλοκαίρι αντίστοιχα, γίνονταν τον λήξαντα αιώνα -κατά τόπους, μέχρι περίπου και τη δεκαετία του '80- για αρκετούς με πολυήμερες κοπιώδεις πεζοπορίες, για άλλους με φορτηγά αυτοκίνητα ή και με το τρένο. Κάθε Μάη τα κοπάδια πλημμύριζαν τις διαδρομές που έσκαψαν τα ποτάμια, οι νεροσυρμές και τα ρέματα, ακολουθώντας αντίθετα τη ροή τους, καθώς σκαρφάλωναν στα κατά κορυφήν ορεινά της χερσονήσου. Τόσο οι θερινές όσο και οι χειμερινές πορείες γινόντουσαν ασφαλείς αλλά και αποδοτικές με στρατηγικές στήριξης σε δίκτυο από χάνια, τελετουργικούς συγγενείς ή φίλους, αλλά και σε επαγγελματικές πελατειακές σχέσεις (με χασάπηδες, μπακάληδες κ.λπ.) σε κομβικά, αστικά ή μη, σημεία της διαδρομής, χωρίς ωστόσο αυτό να αποκλείει τα προβλήματα, τις δυσκολίες και τις κατά τόπους συγκρούσεις.

 

Τα βουνό ενώνουν

Αν οι κάμποι χωρίζουν, τα βουνά ενώνουν. Το καλοκαιρινό αντάμωμα αναδεικνύει και τη σημασία των ορεινών περιοχών ως τόπων συνάντησης και επικοινωνίας ανθρώπων διαφορετικής σύνθεσης ή και προέλευσης, μέσα από μια επαναλαμβανόμενη, συνεχή κινητικότητα. Οι ποιμενικοί μετακινούμενοι πληθυσμοί είναι φορείς και διάμεσοι για τη διάδοση και όσμωση πολιτισμικών -όσο και την ανταλλαγή υλικών-αγαθών, συχνά μέσα από συγκρουσιακές διαδικασίες τόσο στο εσωτερικό της ομάδας όσο και με τους γείτονες χωρικούς και άλλους πληθυσμούς. Στα πανέμορφα ελατοσκεπή και υδατοβριθή αλπικά λιβάδια των κατά τόπους βουνών, αντάμωναν κάθε καλοκαίρι όλοι οι κτηνοτρόφοι, επιστρέφοντας από τα σκόρπια χειμαδιά, βγαίνοντας κατά κάποιο τρόπο από ένα είδος δραστήριας «χειμερίας νάρκης».

Στους βουνήσιους βοσκότοπους, οι παλιοί σκηνίτες «βλάχοι» ποιμένες, με μια μνήμη κοινής προέλευσης, από την Πίνδο οι περισσότεροι -που τους προσδίδει συλλογικά την ιδιότητα του «φερτού»-, τον πλάνητα βίο και το κοπάδι ως κοινά συνεκτικά στοιχεία, επαναβεβαίωναν τη συλλογική τους ταυτότητα ως ιδιαίτερη πολιτισμική ομάδα. Επανασυνέδεαν κάθε καλοκαίρι τις συγγενικές, κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις τους με την αλληλοβοήθεια και τη συνεργασία στα λιβάδια. τον συμποσιασμό στις γαμήλιες τελετουργίες, τα κοινά γλέντια και τις συναντήσεις στα κονάκια και στα εμποροπανήγυρα των ορεινών χωριών, ανανέωναν την ομάδα με τη σύναψη γάμων, κυρίως μέσω ενδογαμίας.

Στον καιρό μας η έγγεια ιδιοκτησία έγινε μεταξύ άλλων αιτία να μετασχηματισθούν συν τω χρόνω οι νομάδες ποιμένες σε μεταβατικούς ημινομάδες και εδραίους κτηνοτρόφους ή και γεωργούς, ενώ οι νεότερες γενιές ασχολούνται κυρίως με άλλα επαγγέλματα, επιτόπου ή στα μικρά και μεγάλα αστικά κέντρα. Τα θερινά βοσκοτόπια, ωστόσο, αποτελούν πάντα στο φαντασιακό των ηλικιωμένων κυρίως κτηνοτρόφων ένα είδος «γης της επαγγελίας» και ενός ωραιοποιημένου τρόπου ζωής, που μόνιμα νοσταλγούν. Ιδιαίτερα οι άνδρες (αφού οι γυναίκες βίωναν -λόγω της κοινωνικής και οικογενειακής οργάνωσης, της πολυτεκνίας και της σκληρής δουλειάς- πιο βαριά τις τραχιές συνθήκες της ποιμενικής ζωής), που βιώνουν σήμερα το τέλος της μεταβατικής κτηνοτροφίας στις εδραίες εγκαταστάσεις. Περήφανοι, ευσταλείς οι σημερινοί «γέροντες», ενίοτε μοναχικοί, αποδυναμωμένοι, αποστερημένοι της εξουσίας και της ασφάλειας -καμιά φορά και της φροντίδας- που παρείχε κάποτε στους ηλικιωμένους το κοπάδι όσο και το πλήθος και η οργάνωση της διευρυμένης οικογένειας, αιωρούμενοι, με την ψυχή στα βουνά και το κορμί στον κάμπο, νιώθουν τελματωμένοι σαν τα νερά που βαλτώνουν στα πεδινά.

Οι όποιες διάσπαρτες εγκαταστάσεις στους τόπους των πρώην χειμαδιών ιχνογραφούν σήμερα κατά κάποιο τρόπο στο τοπίο τον παλιό νομαδισμό. Ελάχιστοι εξακολουθούν να ανεβάζουν τα κοπάδια στο βουνό με φορτηγά αυτοκίνητα, ακολουθώντας τα αρχαία χνάρια, ενώ τα νερά συνεχίζουν, προς το παρόν, την αιώνια πορεία τους.

Πηγή:

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ-Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ  

ΤΟΜΟΣ ΜΗ'  -    ΟΙ 12 ΜΗΝΕΣ – ΑΝΟΙΞΗ – ΜΑΙΟΣ

 

 

Οι Μάηδες του Πηλίου

 

Οι Μάηδες του Πηλίου

Της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη

Διευθύντριας του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ συνδυάζει αρχέγονα στοιχεία που σχετίζονται με τη λατρεία των νεκρών και την αναγέννηση της φύσης. Θεωρείται, όπως και ολόκληρος ο Μάιος, ευνοϊκή για τα μάγια.

Σε ορισμένες περιοχές οι μαγικές ενέργειες για υγεία συνοδεύονταν από ομαδικές εκδηλώσεις, όπως αγερμούς παιδιών, που στεφανωμένα με λουλούδια και κρατώντας κλαδιά καρποφόρων δένδρων, τραγουδούσαν στον Μάη:

Μάη, Μάη χρυσομάη, τι μας άργησες;

να μας φέρεις τα λουλούδια και την άνοιξη;

Σε διάφορες περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου διαδραματίζονταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα μαγικά δρώμενα νεκρανάστασης, αναπαραστάσεις της αναγέννησης της φύσης.

 

Ένα τέτοιο δρώμενο είναι οι Μάηδες στο Πήλιο: περιφορά νέου, του Μαγιόπουλου, στολισμένου με λουλούδια και φύλλα, συνοδευόμενου από προσωπιδοφόρους, στους δρόμους των χωριών και αναπαράσταση γάμου, θανάτου του γαμπρού και ανάστασης του με μαγιάτικα τραγούδια. Αλλά και στην ορεινή Ναυπακτία δρώμενα με Μάηδες και φουστανελάδες έδιναν τον γονιμικό και ευετηρικό χαρακτήρα της γιορτής. Στο Ζαγόρι επίσης, στο πανάρχαιο έθιμο του Ζαφείρη, ένα παιδί υποκρίνεται τον νεκρό, το στολίζουν και το μοιρολογούν:

Για ιδέστε νιο που ξάπλωσα, για ιδέστε κυπαρίσσι...

δε σειέται, δε λυγίζεται, δε σέρν' τη λεβεντιά του...

Ανάλογο έθιμο, το Φουσκοδένδρι, που περιέγραψε και δημοσίευσε η κοινωνική ανθρωπολόγος Κατερίνα Κακούρη, γινόταν στην Καστανιά Στυμφαλίας.

Όλα αναπαριστούν την αναγέννηση της φύσης και έχουν πιθανόν σχέση προς τα Αδώνια και τα Ανθεστήρια των αρχαίων Ελλήνων και τον Μαΐουμά των Βυζαντινών.

 

 

Στο Πήλιο ο ερχομός του Μάη γιορταζόταν παλιότερα -και αναβίωσε κάποιες φορές από το 1957 και εξής στη Μακρινίτσα- με ιδιαίτερες εκδηλώσεις. Κατά μία περιγραφή, την παλαιότερη, του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη το 1892, «Τη α" Μαΐου άγουσι τινές νουμηνίαν μετημφιεσμένοι και προσωπιδοφορημένοι όντες εν συνεταιρισμό και συνοδεία δέκα έως δώδεκα, ων έκαστος φέρει ίδιον όνομα, ως ιατρός, γενίτσαρος, αράπης κ.τλ. Εχοντες μεθ' εαυτών και νεανίαν τινά όλον κεκαλυμμένον δι' ανθέων, όν ονομάζουσι "μαγιόπουλον" και περιερχόμενοι ανά τας οδούς και ρύμας του χωρίου άδουσι και χορεύουσιν επί προαιρετική αμοιβή. Τα αδόμενα δε ιδιόρρυθμα άσματα εισί τάδε:

Μάη μου, Μάη δροσερέ κι Απρίλη λουλουδάτε,

Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι Απρίλ'ςμε τα λουλούδια,

Όλον τον κόσμο γέμουσι τ' άθη και το λουλούδι,

Το νιόνε περικύκλουσες μες της κυράς την πόρτα.

Άνοιξε πόρτα της κυράς, πόρτα της μαυρομάτας,

Να μπω να διω τη λυγιρή, πώς στρώνει, πώς κοιμάται,

Πώς στρώνει στα τριαντάφυλλα, κοιμάται στα λουλούδια...

Και:

Αφέντη κι αφεντούτσικε, πέντε φορές αφέντη,

Λύσε τ', αφέντη μ', λύσε το, το χρυσομάντηλό σου,

Κι αν έχεις γρόσια δος μας τα, φλουργιά μην τα λυπάσαι,

Κι αν τα λυπάσαι τα φλουριά, δος μας δεκαπενταριά.

Δος μας τα, αφέντη, δος μας τα, να πούμε για την υγειά σου,

Για την υγειά σ', αφέντη μου, για την καλή χρονιά σου...

 

 

Το έθιμο ζωγράφισε στις αρχές του 20ού αιώνα ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ενώ ο Γεώργιος Αδραχτάς, κάνοντας λόγο για τη σηροτροφία (καματερός) στο Πήλιο, αναφέρεται στη συνήθεια των γυναικών για προληπτικούς λόγους «κατά την πρωτομαγιάν αποσπώσιν εκ του Μάη, ήτοι του παιδός, όστις εστολισμένος δι' ανθέων χορεύει κατά την πρώτην του Μαΐου προ των οικιών υπό τον ήχον τύμπανου, τεμάχιον ορμαθιάς από μαϊολούλουδα, ταύτα δε μετά χαράς κρεμώσιν εις την πρώτην σταντοσιάν, επειδή τούτο θεωρείται ως συντελεστικόν καλής εσοδείας».

Περιγραφή των Μάηδων του Πηλίου μάς δίνει το 1931 στη Νέα Εστία ο Γιάνης Κορδάτος. Μετά την αναβίωση τους, το 1957, οι περιγραφές είναι πολλές (Κ. Λιάπης, Αποστολία Νάνου-Σκοτεινιώτη. Δ. Λαμπαδάρης, Κ. Καρυδάκης κ.ά.) και αφορούν σε όλα τα χωριά του Πηλίου. Σύμφωνα με τις καταγεγραμμένες πληροφορίες, ομάδες μεταμφιεσμένων ανδρών με προσωπίδες παράσταιναν τον αράπη, τον γιατρό, τον γέρο και τη γριά, τον φουστανελά, τον γενίτσαρο, τη χανούμισσα, έχοντας στη μέση πάντοτε έναν νέο στολισμένο με λουλούδια, που κρατούσε το μαγιόξυλο, ένα ξύλο στολισμένο επίσης με λουλούδια. Η ομάδα, συνοδευόμενη από ζουρνά, νταούλι και βιολί, περιερχόταν τραγουδώντας τα σπίτια και τα μαγαζιά και παρίστανε πως ο νέος πέθαινε και ο γιατρός, με τη βοήθεια και της γριάς, τον ξανάφερνε στη ζωή. Κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει το μαγικοθρησκευτικό δρώμενο του Πηλίου και το συνδέει με ανάλογα ανοιξιάτικα δρώμενα (Ζαφείρης, Φουσκοδέντρι, «Πεθαμένος») είναι η συμβολική μιμική αναπαράσταση θανάτου και ανάστασης, στο αποκορύφωμα της άνοιξης και στην αρχή της καρποφορίας.

 

Πηγή:

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ-Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ  

ΤΟΜΟΣ ΜΗ'  -    ΟΙ 12 ΜΗΝΕΣ – ΑΝΟΙΞΗ – ΜΑΙΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : https://ayla.culture.gr/oi-maides-tis-makrinitsas-piliou/