Έτσι γεννήθηκε ο «Σταυρός του Νότου»

 

 

Έτσι γεννήθηκε ο «Σταυρός του Νότου»

 

Για περισσότερα από 42 χρόνια τα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικος σε ποίηση Νίκου Καββαδία* αποτελούν σταθερή αξία στο χρηματιστήριο των μουσικών αισθημάτων των νεοελλήνων. Τόσο ο «Σταυρός του Νότου», που κυκλο­φόρησε το 1979, όσο και οι «Γραμμές των ο­ριζόντων» που κυκλοφόρησε το 1991 εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να βρί­σκονται στην επικαιρότητα, συνιστώντας τους πιο διαχρονικούς δί­σκους του συνθέτη.

Όλοι συμφωνούν ότι ο Μικρούτσικος «ευτύχησε» να ασχοληθεί με την τόσο φευ­γάτη, ταξιδιάρικη και γεμάτη εξωτικές ει­κόνες ποίηση του Καββαδία. Ο ίδιος ο συν­θέτης εκτιμούσε ότι ήταν τελικά εκείνη η διάθεση φυγής, που με τόσο χαρακτηριστικό και α­κραίο τρόπο εκφράζει ο «ποιητής της θά­λασσας», που συγκίνησε και εξακολουθεί να συγκινεί τους ανθρώπους, αφού στο βάθος κάθε ψυχής υπάρχει - έστω και ως απωθη­μένο - κάποιο αέναο ταξίδι.

Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι όταν κυκλοφόρησε ο δίσκος του  «Σταυρού του Νότου» (1979) και μέχρι το 2010 οι πωλήσεις των βιβλίων του Ν. Καββαδία έφτασαν τις 400.000! Τι συνέβη; Πού οφειλόταν όλο αυτό το ξέσπασμα; «Ίσως στην αποκάλυψη μέσω της μουσικής μου της ουσίας της ποίησης του Καββαδία», απαντούσε ο Θ. Μικρούτσικος και με σεμνότητα  συμπλήρωνε «όμως ακόμη περισσότερο (οφειλόταν) στην ανεξίτηλη γοητεία των στίχων του».

Και πραγματικά. Αν και πολλοί θεωρούν ότι ο Καββαδίας είναι απλά ο ποιητής της θάλασσας, των ναυτικών και των εξωτικών ταξιδιών δεν συμβαίνει μόνο αυτό. Ο Καββαδίας λατρεύτηκε από  τέσσερις σχεδόν γενιές και αυτό σημαίνει πολλά. Γιατί δεν είναι απλά ένας ταξιδιώτης ποιητής ή ένας ποιητής της θάλασσας. Ο Καββαδίας είναι σαφέστατα κάτι περισσότερο καθώς μέσα από τους στίχους του  και την ποίησή του καλεί τους νέους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα όριά τους, και τις καταγεγραμμένες δυνατότητες τους.

Ακόμη όμως γιατί ο Καββαδίας,  πολύ πριν από τον Μάη του 1968 και με το -ας είμαστε ρεαλιστές, ας κατακτήσουμε το αδύνατο-, με τον περίφημο στίχο του μας παρακινούσε τους νέους να χορέψουμε πάνω στο φτερό του καρχαρία. Αυτό ασφαλώς δεν είναι μόνο μια ωραία εικόνα είναι και το ότι επιλέγει το πιο ανθεκτικό και άγριο ζώο στον πλανήτη για να προτείνει στον νέο άνθρωπο να το δαμάσει και να χορέψει πάνω στο πλευρό του. 

 

Ο Μικρούτσικος ασχολήθηκε με τον Καββαδία κατά παραγ­γελία. Η παρότρυνση οφείλεται στις καλλιτεχνικές και μη συμβατικές επιλογές ενός γόνου ε­φοπλιστικής οικογένειας του εφοπλιστή Νίκου Παπαλιού που ως κινη­ματογραφικός παραγωγός και με σημαντικές ταινίες στο ενεργητικό του, όπως ο «Θία­σος» και το «Δι' ασήμαντον αφορμή», αποφάσισε το 1977 να γυρίσει μια σειρά με θέ­μα τη ζωή των ναυτικών. Μεταξύ άλλων ήθελε να εφοδιάσει τα πλοία του οικογενει­ακού στόλου με τα φιλμάκια αυτά, ώστε να ψυχαγωγούνται τα πληρώματα. Ανέθεσε, λοιπόν, στον σκηνοθέτη Τάσο Ψαρρά τα γυρίσματα της σειράς «Πορεία 090», ένας τίτ­λος που προέρχεται από τη ναυτική ορολο­γία και σημαίνει πορεία προς Νότον.

Η μουσική ανατέθηκε στον Θάνο Μικρού­τσικο, ο οποίος μελοποιώντας Καββαδία, «υποχρέωσε» τον σκηνοθέτη να χρησιμο­ποιήσει όχι μόνο δύο τραγούδια  - ένα στους τίτλους αρχής και έναν στους τίτλους τέ­λους κάθε επεισοδίου -, αλλά και κατά την ενδιάμεσα στη δράση.

Οι προβλέψεις, όταν πρωτοκυκλοφόρησε ο δίσκος, κάθε άλλο παρά θετικές ήταν. Η κριτική υποδέχτηκε αρνητικά τον δίσκο, ο οποίος όμως αποδείχθηκε στη συνέχεια ένα από τα «διαμάντια» της ελληνικής τραγουδοποιίας, αλλά και η αιχμή του δόρατος της τραγουδοποιίας του Θ. Μικρούτσικου.

Το... αστείο της υπόθεσης είναι ότι ο ιδρυτής και θρυλικός παραγωγός της «Λύρας» Αλέξανδρος Πατσιφάς εξέδωσε τον «Σταυρό του Νότου» περίπου με βαριά καρδιά και με το ζό­ρι, κάνοντας στον συνθέτη κάτι σαν δώρο, αφού η πεποίθηση του ήταν πως δεν θα πουλούσε πάνω από 2.000 αντίτυπα! Προ­φανώς δεν είχε εκτιμήσει ότι η εποχή άλ­λαζε.

Στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 η ορμή της μεταπολίτευσης είχε ξεθυμάνει και οι βεβαιότητες είχαν δώσει τη θέση τους στον προβληματισμό, την αναμονή και  - στην καλύτερη περίπτωση- την ελπίδα. Η εποχή «γύριζε σελίδα», άλλαζε. Αλλά προς ποια κατεύθυνση; Αυτή η αμηχανία ήταν έκδηλη και στο τραγούδι. Τα εμβατή­ρια του Θεοδωράκη, τα αντάρτικα και τα λαϊκά χασάπικα υποχωρούσαν, μαζί με τις συνθήκες που τα δημιούργησαν και τα γιγάντωσαν. Η δικτατορία γινόταν σιγά σιγά μια ανάμνηση και η άδολη συντροφικότη­τα, την οποία οι άνθρωποι βίωναν από το 1974 στις διαδηλώσεις και στις ταβέρνες, υποχωρούσε.

Σε αυτό το κλίμα «έσκασε» ο «Σταυρός του Νότου». Η ηλεκτρική και ροκίζουσα μου­σική του Μικρούτσικου, η θάλασσα που αποτελεί καταλυτικό στοιχείο για τον Έλληνα, και οι εικό­νες από εξωτικά μέρη και ταξίδια -που έφερναν στο φως οι στίχοι του Καββαδία δημιούργησαν ένα μεγαλειώδες διαχρονικό έργο τον "Σταυρό του Νότου" που λάτρεψαν οι έλληνες ναυτικοί και μη.

Ολόκληρο τον δίσκο μπορείτε να τον ακούσετε εδώ :

https://www.youtube.com/watch?v=zveemnKDo6w

 

 

* Ο λογοτέχνης Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου του 1910 στο Χαρμπίν της Μαντζουρίας. Ο πατέρας του, Χαρίλαος, είχε τη ρωσική υπηκοότητα και διατηρούσε επιχείρηση εισαγωγών – εξαγωγών. Η μητέρα του, Δωροθέα, ήταν κεφαλλονίτικης καταγωγής.

Μετά το θάνατο του πατέρα του, μπαρκάρει ναύτης σε φορτηγό και κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του, αποτυπώνει στο χαρτί τις εικόνες από τα μέρη που επισκέπτεται, τη ναυτική ζωή, τους ναυτικούς και τις σχέσεις τους με την πατρίδα τους, τη θάλασσα και τις γυναίκες. Τον Ιούνιο του 1933 κυκλοφορεί την πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο Μαραμπού.

Το 1939 παίρνει το δίπλωμα ασυρματιστή. Ξαναμπαρκάρει το 1944 και ταξιδεύει αδιάκοπα ως ασυρματιστής σ’ όλο τον κόσμο.

Τον Ιανουάριο του 1947 εκδίδεται η δεύτερη ποιητική συλλογή του Πούσι κι επανεκδίδεται, ύστερα από δεκατέσσερα χρόνια, το εξαντλημένο Μαραμπού από τον Θανάση Καραβία, ο οποίος το Μάρτιο του 1954 θα κυκλοφορήσει και τη Βάρδια, το μοναδικό πεζό του Νίκου Καββαδία.

Από το τελευταίο ταξίδι του επέστρεψε το Δεκέμβριο του 1974 και αμέσως ξεκίνησε τις προετοιμασίες για την έκδοση της τρίτης ποιητικής συλλογής του, την οποία όμως δεν πρόλαβε να δει τυπωμένη. Πέθανε ξαφνικά στις 10 Φεβρουαρίου του 1975, από εγκεφαλικό επεισόδιο.

Τρία χρόνια μετά το θάνατό του, κάποια από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από τον Θάνο Μικρούτσικο, στο δίσκο Σταυρός του Νότου. Μέσω αυτών των τραγουδιών, και άλλων που ακολούθησαν, ο Νίκος Καββαδίας έγινε γνωστός στο ευρύτερο κοινό.

Διασκευή από δημοσιεύματα στο διαδίκτυο και τον ελληνικό τύπο από τον Κ. Γραικιώτη.