ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΗΣΗΣ

Το 2011 έχει ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού «Έτος Ελύτη», 

με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του νομπελίστα ποιητή, 

αλλά και τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. 

Ξεχωρίζει η εκδήλωση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου με την καμπάνια στα μέσα μαζικής μεταφοράς, που σύμφωνα με το ΕΚΕΒΙ αποβλέπει στο να μπουν στην καθημερινότητα όλων των πολιτών η ποίηση και οι ποιητές. 

Χάρη σε αυτήν, στίχοι του Ελύτη, όπως «Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά», «Θεέ μου, τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε!», «Κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα», θα «ταξιδεύουν» από σήμερα το πρωί και για έναν μήνα με τα ΜΜΜ (μετρό, αστικά και υπεραστικά λεωφορεία, τρένα, ηλεκτρικό σιδηρόδρομο, τρόλεϊ, τραμ) σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Μυτιλήνη (σσ. τόπος καταγωγής του ποιητή), Ρόδο και Ζάκυνθο. 

Η Παγκόσμια Ημέρα για την ποίηση γιορτάζεται τα τελευταία δώδεκα χρόνια, μαζί με την Ημέρα της Εαρινής Ισημερίας, με τον θεσμό να καθιερώνεται το 1999, με πρωτοβουλία της UNESCO. 

Ο Διεθνής Πολιτιστικός Οργανισμός θέλησε με αυτόν τον τρόπο να προωθήσει την τέχνη της ποίησης και συγκεκριμένα τις προσπάθειες των μικρών εκδοτών να τυπώνουν συλλογές νέων ποιητών, την επιστροφή της προφορικής παράδοσης με την ανάγνωση ποιημάτων ενώπιον κοινού και την αποκατάσταση ενός διαλόγου μεταξύ της ποίησης και των άλλων μορφών τέχνης, πάνω στον αφορισμό του Ντελακρουά «Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ποίηση». 

 Από το:

 http://www.dete.gr/news.php?article_id=32098

Σ᾿ ἄφησα τότες
Καὶ μία βουερὴ πνοὴ σήκωσε τ᾿ ἄσπρα σπίτια
Τ᾿ ἄσπρα αἰσθήματα φρεσκοπλυμένα ἐπάνω
Στὸν οὐρανὸ ποὺ φώτιζε μ᾿ ἕνα μειδίαμα.
Τώρα θά ῾χω σιμά μου ἕνα λαγήνι ἀθάνατο νερό
Θά ῾χω ἕνα σχῆμα λευτεριᾶς ἀνέμου ποὺ κλονίζει
Κι ἐκεῖνα τὰ χέρια σου ὅπου θὰ τυραννιέται ὁ ἔρωτας
Κι ἐκεῖνο τὸ κοχύλι σου ὅπου θ᾿ ἀντηχεῖ τὸ Αἰγαῖο.

Ἡλικία τῆς γλαυκῆς θύμησης

(Προσανατολισμοί) ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

1911-1996

Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε το 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το 1914, ο πατέρας του μετέφερε στον Πειραιά το εργοστάσιο σαπωνοποιίας που διατηρούσε και η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Ο Ελύτης φοίτησε στο ιδιωτικό σχολείο Δ. Μακρή και έπειτα στο Γ" Γυμνάσιο Αρρένων.

Η φυσιολατρία του αναπτύχθηκε από μικρή ηλικία, όταν παραθέριζε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, Μυτιλή­νη, και αργότερα στις Σπέτσες, ενώ από τα γυμνασιακά του χρόνια άρχισε να ασχολείται με την ποίηση.

Το 1930 γράφτηκε στη Νομική σχολή της Αθήνας, αλλά η ποίηση τον κέρδιζε συνεχώς.

Η γνωριμία του με τον ποιητή Α. Εμπειρίκο, το 1935, τον επηρέασε προς την κατεύθυνση του υπερρεαλισμού. Τότε γνωρίστηκε και με τη λογοτεχνική συντροφιά του περιοδικού Νέα Γράμματα (Γ. Σεφέρης, Γ. Θεοτοκάς κ.ά), που τον έπεισαν να δημοσιεύσει ποιήματα του στο περιοδικό.

Το 1936 ο Ελύτης εγκαταλείπει οριστικά τις σπουδές του στη Νομική για χάρη της ποίησης και υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία. Το 1940 δημοσιεύει την πρώτη του ποιη­τική συλλογή, Προσανατολισμοί.

 Όταν ξεσπάει ο πόλεμος, κατατάσσεται στο στρατό και πολεμά στο μέτωπο.

Στη διάρκεια της Κατοχής γράφει τα ποιήματα της δεύτερης συλλογής του, Ήλιος ο πρώτος (1943).

Το 1948, εποχή του Εμφυλίου στην Ελλάδα (1946-1949), φεύγει στην Ευρώπη, όπου γνωρίζεται με τους πιο σπουδαίους λογοτέχνες της εποχής. Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1951 και αρχίζει να δουλεύει το έργο που τον έκανε παγκόσμια γνωστό, το Άξιον εστί, που δημοσιεύτηκε το 1959.

Το 1969, εποχή της απριλιανής δικτατορίας στην Ελλάδα, ο Ελύτης φεύγει και πάλι για την Ευρώπη, από όπου επιστρέφει το 1971.

Ακολουθεί μια πολύ παραγωγική περίοδος κατά την οποία ο Ελύτης δημοσιεύει αρκετές ποιητικές συλλογές.

 Έπειτα από διάφορες τιμητικές διακρίσεις στην Ελλάδα, έρχεται για τον ποιητή η παγκόσμια αναγνώριση με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, το 1979. Τελευταίο έργο του ποιητή ήταν η συλλογή Δυτικά της λύπης (1995).

Πέθανε στην Αθήνα το Μάρτη του 1996.

Η εποχή και η τέχνη του

Ο Ελύτης ανήκει στην ηγετική ομάδα της γενιάς του ’30, την οποία συγκρότησαν λογοτέχνες όπως οι Γ. Σεφέρης, Γ. Θεοτοκάς, Άγγ. Τερζάκης κ.ά. Η ομάδα αυτή επιχείρησε την ανανέωση της ελληνικής λογοτεχνίας δίνοντας της ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Στην ποίηση υιοθέτησαν τον ελεύθερο στίχο και την απλή γλώσσα και ύφος, ενώ διατήρησαν και τη σχέση με την παράδοση, ιδιαίτερα με την αρχαία κληρονομιά, το δημοτικό τραγούδι και το λαϊκό πολιτισμό, στοιχεία που αποτέλε­σαν το περιεχόμενο της «ελληνικότητας», δηλαδή της ελληνικής ταυτότητας της ποίησης, την οποία υποστήριξε ο Ελύτης, όπως και ο Σεφέρης.

Στις πρώτες κυρίως ποιητικές του συλλογές ο Ελύτης δέχεται τη θετική επίδραση του υπερρεαλισμού, που ξεκίνησε από τη Γαλλία ως ένα ρεύμα καλλιτεχνικό και κοινωνικό με επαναστατικό χαρακτήρα. Τα νέα στοιχεία που πρόβαλλε ο υπερρεαλισμός στην ποίηση ήταν ο ελεύθερος στίχος, η ασύνδετη ροή των εικόνων με βάση την «αυτόματη γραφή» (το αυθόρμητο γράψιμο, χωρίς τη μεσολάβηση της σκέψης), η κυριαρχία της φαντασίας και του ονείρου, οι τολμηροί συνδυασμοί λέξεων, η αδιαφορία για ένα κεντρικό θέμα.

Και στο έργο του Ελύτη κυριαρχεί η απελευθερωτική δύναμη της φαντασίας και του ονείρου και η δυναμική ροή των εικόνων, όμως ο ποιητής δεν υιοθέτησε την «αυτόματη γραφή» ούτε τους ακραίους λεκτικούς συνδυασμούς των υπερρεαλιστών, ενώ διατήρησε στα ποιήματα του κεντρικό θέμα και αυστηρή δομή.

Οι εικόνες του αποτυπώνουν το τοπίο του Αιγαίου, γεμάτο φως και χρώματα, ενώ στα πρώτα του έργα είναι φανερή η αισιοδοξία και η χαρά της ζωής.

Η σχέση του με τη φύση είναι σωματική και αισθησιακή, προσεγγίζει δηλαδή τον κόσμο με τις αισθήσεις και όχι με τη λογική. Η φύση έχει επίσης εκτός από αισθητική και ηθική αξία, είναι δηλαδή γενικά για τον ποιητή η πηγή του ωραίου και του καλού.

Ο Ελύτης αξιοποίησε τις δυνατότητες της ελληνικής γλώσσας και πίστευε ότι η ποίηση έχει μεταμορφωτική δύναμη. Ρόλος του ποιητή για τον Ελύτη είναι να αποκαλύψει με τη φαντασία και το όνειρο μια διαφορετική σχέση του ανθρώπου με τα πράγματα, να δημιουργήσει μια «άλλη» πραγματικότητα, στην οποία άνθρωπος και φύση να συγκλίνουν αρμονικά. Αυτή η υπερπραγματικότητα (υπερρεαλισμός) είναι για τον ποιητή η μόνη αυθεντική.

Ο Ελύτης είναι γενικά από τους πιο σημαντικούς λυρικούς ποιητές του 20ού αιώνα.

Το έργο του

Ποίηση: Προσανατολισμοί (1940), Ο ήλιος ο πρώτος (1943), Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1945), Η καλοσύνη στις λυκοποριές (1947), Άξιον εστ (1959), Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό (1960), Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά (1971), Ο ήλιος ο ηλιάτορας (1971), Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (1971), Το μονόγραμμα (1972), Τα ρω του έρωτα (1972), Villa Natasha (1973), Ο φυλλομάντης (1973), Ετεροθαλή (1974), Μαρία Νεφέλη (1978), Τρία ποιήματα με «σημαία ευκαιρίας» (1982), Ο μικρός ναυτίλος (1982), Ελεγεία της οξώπετρας (1991), Δυτικά της λύπης (1995).

Πεζά και δοκίμια: Ανοιχτά χαρτιά (1974), Η μαγεία του Παπαδιαμάντη (1976), Δημόσια και ιδιωτικά (1990), Εν λευκώ (1992) κ.ά.

Ο Ελύτης έκανε επίσης πολλές μεταφράσεις ξένων ποιητών.

Βιβλιογραφία

Βίττι, Μάριο, Η γενιά του ’30, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1995.

Βίττι, Μάριο, Οδυσσέας Ελύτης, Κριτική μελέτη, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1984.

Βίττι, Μάριο, Για τον Οδυσσέα Ελύτη, Ομιλίες και άρθρα, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 1998.

Μαρωνίτης, Δ.Ν., Όροι του λυρισμού στον Οδυσσέα Ελύτη, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1980.

Περιοδικό Η λέξη, Αφιέρωμα, τόμος 106, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1991.

Περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας, Αφιέρωμα, τόμος 1, Νοέμβριος-Φεβρουάριος 1996.

Περιοδικό Χάρτης, Αφιέρωμα, τόμος 21-23, Νοέμβριος 1986.

Από το «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας»

Μεγάλε αγαπημένε μας ποιητή!

...αγγίζεις την ψυχή μας με τον Θεϊκό σου Ελληνικό λόγο!!! 

Αθάνατος θα μείνεις για πάντα στις καρδιές μας!

Νίκος Δήμου - Οδυσσέας Ελύτης

"Πως φωτογράφισα για τελευταία φορά τον φίλο μου

Οδυσσέα Ελύτη"

Ο συγγραφέας, με αφορμή την επέτειο, στις 18 Μαρτίου 2006, των δέκα χρόνων από το θάνατο του Νομπελίστα ποιητή, καταγράφει στιγμές από την εικοσάχρονη σχέση τους και αφηγείται την άγνωστη ιστορία μιας «επεισοδιακής» συνάντησης τους, το καλοκαίρι του '90, στο Πόρτο Ράφτη...

Όταν διάβασε για πρώτη φορά «Τα ελεγεία της Οξώπετρας», συγκλονίστηκε. «Με ισοπέδωσε αυτό το κείμενο, με διέλυσε - τόση ήταν η δύναμη της ποίησης του. Μου είχε στείλει ένα αντίγραφο, πριν κυκλοφορήσει το βιβλίο, για να του πω τη γνώμη μου. Καθόμουν στο γραφείο μου και διά­βαζα και είχα την αίσθηση ότι άκουγα το χτύπημα των φτερών κάποιου μυθικού πλάσματος που έ­βγαινε από αυτούς τους στίχους...» 

Ο Νίκος Δήμου έχει πολ­λά να θυμηθεί από τη φιλία του με τον Οδυσσέα Ελύτη, που ξεκίνησε το 1977 και συνεχίστηκε μέχρι το τέλος, στις 18 Μαρτίου του 1996. Τώρα, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του ποιητή, δέχτηκε να μας μιλήσει για τον δικό του Ελύτη - και ό­χι μόνο ως φίλος και συγγραφέας, αλλά και με μια άλλη ιδιό­τητα: αυτήν του φωτογράφου...

Για τον Νίκο Δήμου, εδώ και δεκαετίες, η φωτογραφία είναι «ένα χόμπι στα όρια του επαγγέλματος». «Είμαι ένας προχωρη­μένος ερασιτέχνης», λέει. Στο πλαίσιο της αγάπης του αυτής, πριν από 16 χρόνια, το καλοκαίρι του 1990, φωτογράφισε στο Πόρτο Ράφτη τον Οδυσσέα Ελύτη και τη σύντροφο του, Ιουλίτα Ηλιοπούλου - μια «επεισοδιακή » φωτογράφιση που έμελλε να εί­ναι η τελευταία του ποιητή.

Πέρασα περίπου δύο ώρες στο μεγάλο γραφείο του, όπου ό­λοι οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με χιλιάδες βιβλία -ούτε σπιθαμή ε­λεύθερη-, με τον Αλ, το γάτο του, να κοιμάται απερίσπαστος ανά­μεσα μας στον καναπέ. Και η συζήτηση μας, αναπόφευκτα, έφτα­σε πολλές φορές μέχρι... τη ρίζα της ποίησης. «Τι είναι, τελικά, η ποίηση », τον ρώτησα, λίγο πριν κλείσω το μαγνητόφωνο. « Για να σας απαντήσω, προτιμώ να χρησιμοποιήσω αυτό που είπε ο Ρόμπερτ Φροστ: ποίηση είναι αυτό που χάνεται στη μετάφραση »...

Πώς γνωρίσατε τον Οδυσσέα Ελύτη;

Το 1977 έγραψα ένα σύντομο κείμενο που λεγόταν «Η μαγεία του Οδυσσέα Ελύτη». Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εποπτεία». Κάποια στιγμή έφτασε στα χέρια του και ενθουσιάστηκε. Μέχρι τότε ήταν απογοητευμένος από την κριτική του έργου του και το κείμενο μου εξέφραζε α­κριβώς τη δική του αίσθηση των πραγμά­των. Μέσω του εκδότη του, Νίκου Καρύδη, μου έστειλε μια επιστολή. Ακολούθη­σε μια πρόσκληση να τον επισκεφθώ στο σπίτι του. Έτσι άρχισε μια σχέση που συνε­χίστηκε μέχρι το θάνατο του.

Δεν σκεφτήκατε ότι η γνωριμία σας μαζί του μπορούσε να προκαλέσει την απομυθοποί­ηση του;

Αυτό μου συνέβαινε όταν ήμουν πολύ νέος, τότε που εκτός από την ποίηση και το έργο, μυθοποιούσα και τον άνθρωπο. Με τα χρόνια έμαθα να τα αποσυνδέω. Δεν έφτασα βέβαια στις ακρότητες της νέας κριτικής περί «θανάτου του συγγρα­φέα» ... Δεν περίμενα από τον Ελύτη να είναι ως άνθρωπος τόσο εντυπωσιακός όσο τα ποιήματα του. Και, πράγματι, δεν ήταν. Θυμάμαι την απογοήτευση της συ­ντρόφου μου - και νυν συζύγου μου- όταν τον γνώρισε σε ένα ταξίδι μας στη Φλω­ρεντία το 1986. «Είσαι σίγουρος ότι αυ­τός είναι ο Ελύτης;», με ρώτησε απορημένη. Στην καθημερινότητα του δεν ήταν καθόλου «ποιητής». Ήταν κλειστός, λι­γόλογος και πολύ απλός, όπως όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι. Δεν είχε έπαρση. Ποτέ δεν προσπάθησε να ρίξει τον όγκο του πάνω στους άλλους. 

Τι θυμάστε από την εποχή που πήρε το βρα­βείο Νόμπελ;

Το Νόμπελ τού ήρθε σαν κεραμίδα στο κεφάλι. Όχι ότι δεν ευχαριστήθηκε με τη διάκριση. Αλλά ήταν μεγάλη αλλαγή για έναν άνθρωπο που μέχρι τότε ζούσε α­πομονωμένος στο δυαράκι της οδού Σκουφά, που ουσιαστικά δεν είχε κοινωνι­κή ζωή και έκανε παρέα μόνο με τρεις-τέσσερις ανθρώπους. Ξαφνικά από αυτήν την πολύ ιδιωτική και κλειστή ζωή, έπρεπε να δίνει συνεντεύξεις, να εμφανίζεται, να μι­λάει, να εκτίθεται. Έλεγε: «Πότε θα τελει­ώσει όλο αυτό το τσίρκο; Δεν αντέχω! Αι­σθάνομαι σαν να μου έχουν βγάλει τα σπλάχνα σε δημόσια θέα»... 

Η φωτογράφιση αυτή πώς προέκυψε;

Μανιώδης φωτογράφος, του είχα ζη­τήσει αρκετές φορές να τον φωτογραφί­σω. Εκείνος αντιστεκόταν σθεναρά. «Μη χάνεις τον καιρό σου», μου έλεγε,« με ενο­χλεί να με φωτογραφίζουν. Παγώνω και βγαίνω αντιπαθής. Άλλωστε κάτι πρέπει να συμβαίνει και επηρεάζω το αποτέλεσμα - καίγονται τα φιλμ, χαλάνε οι μηχα­νές...». Και μου διηγιόταν πώς, όταν έμενε στο Παρίσι, διάσημοι φωτογράφοι, όπως ο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν ή ο Αντρέ Κερτέζ, είχαν δοκιμάσει και αποτύχει. Ωστόσο το καλοκαίρι του 1990, που παραθέριζε στο σπίτι του Τάκη Χορν, στο Πόρτο Ράφτη, μαζί με τη σύντροφο του Ιουλίτα Ηλιοπού­λου, απροσδόκητα μου τηλεφώνησε και μου ζήτησε να τον φωτογραφίσω. 

Γιατί πιστεύετε ότι άλλαξε γνώμη;

Είχε ήδη εκδηλωθεί η λευχαιμία. Τα σημάδια της είχαν αρχίσει να γίνονται εμ­φανή. Έπαιρνε κορτιζόνη και παραπονιόταν ότι τον παραμόρφωνε. Πιθανότατα αυτός ήταν ο λόγος που ζήτησε να φωτογραφηθεί: για να αποτυπωθούν τα χαρα­κτηριστικά του πριν αλλάξουν δραματικά.

Κι έτσι σπεύσατε...

Την επόμενη κιόλας μέρα, με μια βα­λίτσα μηχανές, φακούς και φιλμ. Πήρα μαζί μου μια Nikon F4, που είχα αγορά­σει πρόσφατα, την «προκάτοχο» της Nikon F 3 αλλά και μία μικρή κόμπακτ μηχανή που είχα πάντα μαζί μου για κάθε ενδεχόμενο. Φωτογράφιζα όλο το απόγευμα, από μακριά, με τηλεφακό, για να νιώθει λιγότερο την παρουσία μου. Όμως, η « κατάρα του φωτογράφου » χτύπησε ξανά. Η ολοκαίνουργια μηχανή μου έπαθε μια βλάβη που οι τεχνικοί της εταιρείας δεν είχαν ξαναδεί. Τα μισά φιλμ ή­ταν για πέταμα. Την κατάσταση έσωσε η δεύτερη Nikon  και η φτηνή κόμπακτ. 

 Αυτή πρέπει να ήταν η τελευταία φωτογράφι­ση του. Μετά άρχισε η φθορά της ασθένειας. 

Νομίζω πως ναι. Τα τελευταία χρόνια, που ήταν δύσκολα. Η Ιουλίτα τού παρα­στάθηκε με μεγάλη γενναιότητα και αφο­σίωση. Η εξάρτηση του από εκείνη ήταν 100%. Δεν έκανε τίποτα χωρίς αυτήν. Μόνο μερικές στιγμές η εξάρτηση αυτή τον βάραινε. Μου τηλεφωνούσε κι έλεγε «έλα, τώρα που λείπει η Ιουλίτα, να πούμε καλαμπούρια»! Σαν παιδί...

Θυμάστε κάποια έντονη διαφωνία σας;

Μόνο μία φορά διαφωνήσαμε, όταν υποστήριξε τον Αντώνη Σαμαρά και την «Πολιτική Άνοιξη», ενώ εγώ τον έβρισκα πολύ εθνικιστή.

Πώς ήταν στις συναναστροφές του;

Με τους πολλούς, απόμακρος. Τους κρατούσε σε απόσταση. Με τους δικούς του ανθρώπους όμως ήταν ιδιαί­τερα ζεστός. Κι αυτό που από την αρχή με εντυπωσίασε σε εκείνον: ήταν πάρα πολύ σκληρός δουλευτής. Ξέρω πως πολλοί τον αποκαλούσαν αργόσχολο, επειδή, εκτός από ένα μικρό διάστημα που δούλεψε στη ραδιοφωνία, ποτέ δεν είχε άλλη επαγγελματική δραστηριό­τητα - είχε κάποια εισοδήματα που του επέτρεπαν να είναι οικονομικά ανεξάρτητος. Όμως εγώ, πιστέψτε με, δεν έχω γνωρίσει άλλον άνθρωπο που να εργαζόταν τόσο συστηματι­κά σε όλη του τη ζωή. Ξεκινούσε να γράφει το βράδυ και συνέχιζε σχεδόν όλη τη νύχτα. Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι υπήρχαν ποιήματα που τα δούλευε ολόκληρες δεκαε­τίες. Κι ας φαίνονται αυθόρμητα, σαν να φύτρωσαν από τη γη. Τον «Μικρό Ναυτίλο», για παράδειγμα, τον είχε πολλά χρόνια στα συρτάρια του. Αλλά έτσι είναι η μεγάλη τέχνη. Δεν δείχνει τον κόπο της.

Ποια έργα του αγαπάτε περισσότερο;

Ο πολύ μεγάλος Ελύτης βρίσκεται από το «Άξιον Εστί» και μετά. Που, παρεμπιπτόντως, για μένα δεν είναι λυρικό ποίημα, όπως νομίζουν πολλοί, είναι επικό: το έπος της νέας Ελλάδας. Θεωρώ ότι τα σημαντικότε­ρα βιβλία του είναι κάποιες μικρές συλλογές: «Το Φωτόδεντρο και η δέ­κατη τέταρτη Ομορφιά», «Τα Ελε­γεία της Οξώπετρας», το «Ημερολό­γιο ενός αθέατου Απριλίου», οι «Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό ». Εκεί ο Ελύτης αγγίζει τα όρια. Πιο πέρα δεν μπορεί να πάει η ποίηση.

Έχετε αναρωτηθεί σε ένα κείμενο σας μή­πως τελικά η μελοποίηση είναι ο θάνατος της ποίησης. Στην περίπτωση του Ελύτη διατηρείτε αυτήν την αμφιβολία;

Αυτό που στην πραγματικότητα εννοούσα είναι ότι με τη μελοποίη­ση πεθαίνει το ποίημα, αλλά γεννιέ­ται ένα άλλο έργο. Με την προϋπό­θεση βέβαια ότι η μελοποίηση είναι επιτυχής. Γιατί αν είναι ατυχής, ξε­χνιέται. Όταν διάβασα για πρώτη φορά το «Άξιον Εστί»,το «Δοξαστι­κό» το διάβασα με τους ρυθμούς του Ελύτη. Τώρα, αναπόφευκτα, έχει τις άρσεις και τις θέσεις του Θεοδωρά­κη. Όπως συμβαίνει και με τα ποιή­ματα του Καββαδία. Είναι πια άρρη­κτα δεμένα με τη μουσική του Μι­κρούτσικου. Κι ένα ακόμη παρά­δειγμα: το «Κράτησα τη ζωή μου» του Σεφέρη. Όταν ανοίγω το βιβλίο για να το διαβάσω, ακούω τη φωνή του Μπιθικώτση.

Διαθέτετε περίπου 30.000 τόμους βι­βλίων. Τι μπορεί να σας εκπλήξει πλέον σε ένα καινούργιο βιβλίο που φτάνει στα χέ­ρια σας; Υπάρχουν αξιόλογοι νέοι ποιητές;

Δεν είμαι υπέρμαχος της θεωρίας ό­τι όλα έχουν γραφτεί, ότι όλα έχουν ει­πωθεί. Τίποτα δεν έχει ειπωθεί - τελεσί­δικα. Υπάρχουν πολλά αξιόλογα νέα πράγματα, πολλοί νέοι ποιητές. Δεν θα ήθελα όμως να πω συγκεκριμένα ονό­ματα για να μην αδικήσω κάποιους.

Με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου πόσες φορές έχετε συναντηθεί αυτά τα δέκα χρόνια;

Αρκετές, αν και δεν κάνουμε παρέα. Συναντιόμαστε τυχαία σε κάποιες εκδηλώσεις. Η σχέση μου ήταν με τον Οδυσσέα. Κι όταν εκεί­νος πέθανε, έκλεισε το κεφάλαιο αυτό. Είμαι όμως ευτυχής που υ­πάρχει η Ιουλίτα και διαχειρίζεται το έργο του με τον τρόπο που το κά­νει. Έχουμε δει πολλές περιπτώσεις που ελεεινοί συγγενείς ή φοβερές χήρες «ασελγούν» πάνω στο έργο δημιουργών. Ο Ταχτσής, θυμάμαι, έλεγε «Εγώ, τουλάχιστον, χήρα δεν θα αφήσω!». ■

Συνέντευξη του Ν. Δήμου στην Τασούλα Επτακοίλη

Από το «Κ» της Εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

12 Μαρτίου 2006-03-18 τ. 145

ΕΛΥΤΗΣ: ΤΟ ΤΡΕΛΟΒΑΠΟΡΟ

Το τραγούδι είναι αλληγορικό. 

Τρελοβάπορο είναι η Ελλάδα, που ταξιδεύει μέσα στο χρόνο. 

Το τρελοβάπορο - Ελλάδα κατορθώνει πάντοτε να συνεχίζει το ταξίδι του 

και να ξεπερνά κάθε δυσκολία.

Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά
κι αρχίζει τις μανούβρες «βίρα-μάινα»
την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές
φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ’ τις δυο μεριές

Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ’ όνειρο
κι έχει λοστρόμο αθώο ναύτη πονηρό
από τα βάθη φτάνει στους παλιούς καιρούς
βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς

Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ
τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο
χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε
χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε

Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε
μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε
κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα