Σχολικός Ψυχολόγος, ένας πολύτιμος Σύμβουλος

Σχολικός  Ψυχολόγος, ένας πολύτιμος Σύμβουλος

Ο σχολικός ψυχολόγος είναι ήδη ένα από τα πιο σημαντικά πρόσωπα της σχολικής κοινότητας σε πολλά ιδιωτικά σχολεία, και η παρουσία του θεωρείται απαραίτητη όχι μόνο γιατί είναι ειδικευμένος στο να αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες και πιθανά προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών, αλλά κυρίως γιατί επιμορφώνει δασκάλους και γονείς σε θέματα ψυχολογίας, διευκολύνει τις σχέσεις και την επικοινωνία των παιδιών μεταξύ τους, ενώ ταυτόχρονα τα βοηθάει να αξιοποιήσουν τις ικανότητες τους και να βελτιώσουν την απόδοση τους.

ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ κ. ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΜΠΕΧΡΑΚΗ, ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ - ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ, ΥΠΕΥΘΥΝΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ.

Ποιος είναι ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου; Πώς συνεργάζεται με τους μαθητές αλλά και με τους γονείς τους, και πώς συμβάλλει στην καλύτερη λειτουργία του σχολείου;

Στην αρχή εξοικειώνεται με τα παιδιά. Επικοινωνεί με καθένα από αυτά και αναπτύσσει μαζί τους μια στενή προσωπική σχέση, έτσι ώστε να μην τον βλέπουν σαν ξένο, μπροστά στον οποίον δεν μπορούν να εκδηλωθούν, όταν κυκλοφορεί ανάμεσα τους στην αυλή ή μπαίνει διακριτικά στην τάξη για να παρακολούθησε το μάθημα! Τα ενημερώνει για τον δικό του ρόλο στο σχολείο, τους λέει δηλαδή ότι θέλει να διευκολύνει τις σχέσεις τους αλλά και να τα βοηθήσει να μαθαίνουν καλύτερα και πιο εύκολα. Τους εξηγεί ότι δεν είναι εκεί για να τους κάνει μάθημα, δεν πρέπει άλλωστε να τον συνδυάσουν με τον δάσκαλο αλλά με κάτι πιο ευχάριστο, πράγμα που θα διευκολύνει τη δική του δουλειά: «Ο σχολικός ψυχολόγος πλησιάζει πάντοτε διακριτικά το κάθε παιδάκι, συνεργάζεται με τον ζωγράφο του σχολείου -αν υπάρχει- και με τον γυμναστή, συμμετέχει δηλαδή πρώτα σε παιδικές δραστηριότητες που είναι χαλαρωτικές και μετά μπαίνει στην τάξη», εξηγεί η ψυχολόγος κ. Κατερίνα Μπεχράκη και συμπληρώνει: «Τα παρακολουθεί επίσης στα διαλείμματα, όπου τα παιδιά είναι πιο ενεργητικά και δραστήρια, αλλά και την ώρα των αθλητικών, πολιτιστικών ή άλλων εκδηλώσεων, για να βλέπει τις διάφορες αντιδράσεις τους. Μελετάει το κάθε παιδί χωριστά, γιατί πρέπει να ξέρει την προσωπικότητα του, αλλά και όλα μαζί τα παιδιά της τάξης για να δει τη δυναμική της ομάδας, που είναι διαφορετική κάθε φορά».

Βοηθάει τους δασκάλους.

Ταυτόχρονα ο σχολικός ψυχολόγος πρέπει να έχει άμεση συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό του σχολείου. Τους ενημερώνει συνεχώς σε θέματα ψυχολογίας των παιδιών στις διάφορες ηλικίες, γιατί άλλη ψυχολογία έχει το παιδί στη νηπιακή ηλικία και άλλη στην Α' ή τη Β' Δημοτικού, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίον το εκπαιδευτικό υλικό που παρέχει το Υπουργείο Παιδείας μπορεί να γίνει πιο παραγωγικό για τα παιδιά. Τους βοηθάει να δουν το καθένα σαν ξεχωριστή ψυχοσύνθεση με ιδιαιτερότητες, προτερήματα και ελαττώματα, να το προσεγγίσουν κατάλληλα και να «μεταφράσουν» στη συνέχεια το μάθημα στη γλώσσα τού κάθε παιδιού χωριστά. Έτσι πετυχαίνουν, άλλωστε, να αξιοποιήσουν ακόμη περισσότερο τις διδακτικές τους ικανότητες. «Κάποιο παιδί π.χ. μπορεί να μην έχει καλή μνημονική ικανότητα, μπορεί όμως να έχει δημιουργική σκέψη. Ο ψυχολόγος λοιπόν, που μπορεί να αντιληφθεί τις δυνατότητες του, θα βοηθήσει τον εκπαιδευτικό να προσεγγίσει τον μικρό μαθητή καλύτερα. Ένας μαθητής πάλι που είναι αδύνατος, χρειάζεται να μάθει το μάθημα με άλλον τρόπο, με άλλου είδους ασκήσεις και άλλη δουλειά στο σπίτι από τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης. Αντίστοιχα, ένα ευφυέστατο παιδί μπορεί να χρειάζεται να του δώσουμε περισσότερη ύλη, με διαφορετικό όμως τρόπο, να του οξύνουμε τη φαντασία του για να μη βαρεθεί το μάθημα, ενώ οι καλύτεροι μαθητές -που είναι ίσως οι πιο φορτωμένοι στο σπίτι- έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη να χαλαρώσουν λίγο, να παίξουν περισσότερο και να αντιμετωπίζονται από τους δασκάλους και τους γονείς τους διαφορετικά. Όλα αυτά βέβαια απαιτούν μεράκι, αγάπη και οπωσδήποτε την πολύ καλή συνεργασία του ψυχολόγου και του δασκάλου», τονίζει η κ. Μπεχράκη.

Μελετώντας εξάλλου τη δυναμική της τάξης που κάθε χρόνο ανανεώνεται, ο ψυχολόγος ενημερώνει τους δασκάλους πώς πρέπει να προσεγγίσουν ψυχολογικά ολόκληρη την τάξη, για να εφαρμόσουν το σύστημα του σχολείου και την απαραίτητη πειθαρχία και τι πρέπει να κάνουν για να βελτιωθεί η απόδοση των μαθητών, αλλά και γενικότερα η επικοινωνία, η συνεργασία και η συντροφικότητα των παιδιών μεταξύ τους.

Δίπλα στους γονείς

Ο σχολικός ψυχολόγος πρέπει επίσης να συνεργάζεται στενά και με τους γονείς. Παίρνει το ιστορικό των παιδιών κατά τη διάρκεια των εγγραφών, μαθαίνει τα ενδιαφέροντα τους, τι κάνουν δηλαδή όταν γυρνάνε στο σπίτι από το σχολείο, για να μπορέσει να καταλάβει καλύτερα την ψυχοσύνθεση τους και να τα προσεγγίσει πιο εύκολα. Στόχος του είναι, άλλωστε, να βελτιώσει όσο γίνεται περισσότερο την επικοινωνία μεταξύ γονιών και παιδιών: «Πολλοί γονείς, για παράδειγμα, είναι συνεχώς πάνω από τα παιδιά τους όταν ξεκινάνε την Α' Δημοτικού, τους διορθώνουν τα γραπτά, τους σκίζουν τις σελίδες που είναι κακογραμμένες», λέει η κ. Μπεχράκη και συμπληρώνει: «Ο ψυχολόγος όμως θα τους προτρέψει να απαλλαγούν από το άγχος τους και να απομακρυνθούν σιγά σιγά από τα παιδιά, κάτι που βοηθάει πάρα πολύ τη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ τους». Ο ρόλος του απαιτεί επίσης να βλέπει τους γονείς ομαδικά, να τους βοηθάει να κατανοήσουν τις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών τους ανάλογα με την ηλικία τους και να τους συμβουλεύει για το πώς μπορούν να τα βοηθήσουν περισσότερο στο σπίτι, χωρίς να δημιουργούν δυσκολίες στα καινούρια παιδαγωγικά συστήματα. Μπορεί ακόμη να φτιάξει σχολές γονέων, που είναι μια δουλειά πιο συστηματική, που βγάζει τους γονείς από τα άγχη και τους μαθαίνει τρόπους σωστής ανατροφής των παιδιών.

Συνεργάζεται με τους γονείς

Όταν οι γονείς διαπιστώνουν ότι υπάρχει πρόβλημα επικοινωνίας με το παιδί τους, όταν νιώθουν ότι αγχώνονται πάρα πολύ εξαιτίας του γιατί δεν θέλει να διαβάσει ή αντιδρά άσχημα και είναι προκλητικό, τότε πρέπει να ζητήσουν τη γνώμη του ειδικού. Θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν εγκαίρως τον ψυχολόγο για το εξωσχολικό πρόγραμμα των παιδιών τους: «Οι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται ένα πρόβλημα όταν είναι εντελώς απλό, γι' αυτό και δεν πρέπει να περιμένουν να εμφανιστεί κάτι σοβαρό για να απευθυνθούν στον ψυχολόγο. Για την κακή συμπεριφορά μπορεί π.χ. να φταίει το υπερβολικά φορτωμένο πρόγραμμα ενός παιδιού, που μετά το σχολείο είναι υποχρεωμένο να τρέχει σε φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, αθλήματα, κομπιούτερ κτλ.», τονίζει η κ. Μπεχράκη και συνεχίζει: «Καλό είναι, λοιπόν, να επικοινωνούν όλοι οι γονείς από την αρχή μαζί του και να έχουν μια καλή συνεργασία, πράγμα που θα βοηθήσει να αποφευχθούν οι δυσκολίες στο μέλλον. Καθήκον του σχολικού ψυχολόγου δεν είναι μόνο να λύσει ένα πρόβλημα όταν φτάσει στο απροχώρητο. Ο ρόλος του είναι κυρίως συμβουλευτικός και προληπτικός: ο ψυχολόγος δεν δίνει συνταγές, ακούει πάντα τον γονιό, τον ενημερώνει και κάνει μια καλή συζήτηση μαζί του, που θα τον βοηθήσει να δει τα πράγματα διαφορετικά». Μερικές φορές, πάντως, παρατηρούνται κάποια προβλήματα που απαιτούν οπωσδήποτε τη δουλειά της οικογένειας και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο στο σχολείο: η μεγάλη επιθετικότητα, η προκλητική συμπεριφορά, η διάσπαση της προσοχής, η υπερκινητικότητα, η αδυναμία συγκέντρωσης, η ανησυχία, η νευρικότητα είναι τα πιο βασικά, και οφείλονται συνήθως σε ψυχολογικούς λόγους που εντείνονται από την κατάσταση που επικρατεί στο σπίτι «Καβγάδες, ανησυχία του παιδιού ή ζήλια για το αδελφάκι αν υπάρχει, ακόμη και συγκρίσεις που μπορεί να κάνουν οι γονείς μπορεί να εκδηλώνονται στο παιδί π.χ. με διάσπαση προσοχής ή με μια βαθύτερη ανησυχία», λέει η κ. Μπεχράκη: «Η επιθετικότητα είναι επίσης ένα πρόβλημα που μπορεί να έχει τις ίδιες αιτίες. Ένα παιδί μπορεί να φαίνεται στο σχολείο... αγγελάκι και στο σπίτι να είναι επιθετικό ή το αντίθετο. Εξάλλου σημαντικό είναι το πρόβλημα της πειθαρχίας αλλά και της τεμπελιάς. Οποιοδήποτε κι αν είναι το σύμπτωμα, πάντως, χρειάζεται απαραίτητα η συνεργασία της οικογένειας και του δασκάλου. Ο ειδικός πρέπει να πάρει στοιχεία και από τους δυο, αλλά και από το παιδί, αν και πολλές φορές δεν χρειάζεται καν αυτός ο χειρισμός. Τις περισσότερες φορές τα προβλήματα εστιάζονται στην οικογένεια και απορρέουν από τις σχέσεις των γονιών, γι' αυτό είναι καλό να μιλήσουμε και με τους δυο γονείς. Τα μαθησιακά προβλήματα άλλωστε μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι το παιδί μπορεί να έχει νοημοσύνη λίγο πιο χαμηλή ή να έχει αποκλίνουσα σκέψη, δηλαδή να έχει φοβερή φαντασία αλλά να μην μπορεί να κάνει τυπικούς συλλογισμούς. Μπορεί π.χ. να είναι καλός ένας μαθητής στο να φανταστεί τι υπάρχει πίσω από το κτίριο, γιατί έχει αφαιρετική σκέψη, αλλά να μην ξέρει να απαντήσει αυτή η κολόνα και αυτή η κολόνα πόσο κάνουν. Χρειάζεται και εδώ μια ιδιαίτερη προσέγγιση από την οικογένεια αλλά και από τον δάσκαλο».     ■

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

Ακόμη κι αν οι γονείς διστάζουν μερικές φορές, τα πιτσιρίκια δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να περάσουν από το γραφείο του σχολικού ψυχολόγου -στα σχολεία όπου υπάρχει- όταν νιώθουν την ανάγκη να τον συμβουλευτούν. Κάθε παιδί άλλωστε μπορεί να χτυπήσει την πόρτα του όποια στιγμή θέλει, αφού ο σχολικός ψυχολόγος τα προτρέπει να του λένε τα προβλήματα τους. «Πολλές φορές, άλλωστε, οι μαθητές νιώθουν την ανάγκη να πουν και σε κάποιον άλλο το μυστικό τους και να ζητήσουν τη γνώμη του πέρα από τον εκπαιδευτικό, γιατί ακριβώς μπορεί να θέλουν να τον συμβουλευτούν για τη σχέση τους με τον δάσκαλο τους, για κάτι που συμβαίνει στο σπίτι αλλά και για θέματα της επικαιρότητας που δεν τα καταλαβαίνουν αλλά εντυπωσιάζονται από αυτά», λέει η κ. Κατερίνα Μπεχράκη.

ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ

Η ειδικότητα του σχολικού ψυχολόγου προϋποθέτει πολλαπλή κατάρτιση. Εκτός από τις γνώσεις οικογενειακής ψυχολογίας και ψυχολογίας του παιδιού, ο ψυχολόγος θα πρέπει να έχει εξειδίκευση σε μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς. Εξάλλου είναι απαραίτητο να έχει γνώσεις εκπαιδευτικού. Για το λόγο αυτόν το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ήδη δημιουργήσει μεταπτυχιακό σχολικού ψυχολόγου, έχει κάνει τη σχετική πρόταση στο Υπουργείο Παιδείας και είναι πιθανόν να υπάρξουν σχολικοί ψυχολόγοι και στα δημόσια σχολεία.

 «Σχολικός ψυχολόγος, πάντως, υπάρχει ήδη στο 80% των ιδιωτικών νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων. Όμως πολλοί γονείς φοβούνται μήπως διαγνώσει κάποια προβλήματα και τον αποφεύγουν. Πρέπει λοιπόν να απομυθοποιηθεί ο ρόλος του ψυχολόγου, γιατί δεν είναι γιατρός που τον επισκεπτόμαστε μόνον όταν έχουμε ένα πρόβλημα», τονίζει η κ. Μπεχράκη και συμπληρώνει: «Ο κατάλληλα ειδικευμένος ψυχολόγος είναι ή καρδιά, ο συντονιστής του σχολείου, που βοηθάει την εύρυθμη λειτουργία του, και είναι αυτός που διευκολύνει όχι μόνο τις σχέσεις των παιδιών μεταξύ τους αλλά και την επικοινωνία τους με τον δάσκαλο και τους γονείς τους, όταν υπάρχει ανάγκη».

ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΚΑΙ ΕΓΩ