Το
αδιάβαστο βιβλίο
Η αξία της κατοχής
περισσότερων βιβλίων από ό, τι μπορείτε να διαβάσετε ή πώς έμαθα να σταματήσω
να ανησυχώ και να αγαπώ το tsundoku μου.
Γράφει ο KEVIN DICKINSON
Πολλοί αναγνώστες αγοράζουν βιβλία με κάθε πρόθεση για να
τα διαβάσουν ή μόνο για να τα αφήσουν να παραμείνουν στο ράφι της βιβλιοθήκης
τους
Ο στατιστικολόγος Nassim Nicholas Taleb πιστεύει ότι το να
περιβάλλουμε τους εαυτούς μας με αδιάβαστα βιβλία εμπλουτίζει τη ζωή μας,
καθώς αυτά μας υπενθυμίζουν όλα όσα δεν
γνωρίζουμε.
Οι Ιάπωνες ονομάζουν αυτή την πρακτική tsundoku και θεωρούν
ότι μπορεί να παράσχει μακροχρόνια οφέλη.
Λατρεύω τα βιβλία. Αν πάω
στο βιβλιοπωλείο για να ελέγξω μια τιμή, βγαίνω έξω με τρία βιβλία που
πιθανότατα δεν ήξερα ότι υπήρχαν προηγουμένως. Αγοράζω βιβλία από δεύτερο χέρι
από την τσάντα στο μπαζαρ πωλήσεων των φίλων της βιβλιοθήκης, ενώ εξηγώ στις διαμαρτυρίες
της συζύγου μου ότι πρόκειται για ένα καλό σκοπό. Ακόμη και η μυρωδιά των
βιβλίων με προκαλεί με αυτό το αχνό άρωμα της γήινης βανίλιας που χύνεται και σε
σας όταν γυρίζετε μια σελίδα.
Το πρόβλημα είναι ότι η
συνήθεια μου για την αγορά βιβλίων ξεπερνά την ικανότητά μου να τα διαβάσω.
Αυτό οδηγεί σε FOMO (φόβος μην χάσεις το τι συμβαίνει) και περιστασιακά
χτυπήματα ενοχής πάνω από τους μη αναγνωσμένους όγκους που σωρεύονται στα ράφια
μου. Σας ακούγεται οικείο;
Από την άλλη όμως είναι
πιθανό αυτή η ενοχή να είναι απολύτως άστοχη. Σύμφωνα με τον στατιστικό Nassim
Nicholas Taleb, αυτοί οι μη αναγνωσθέντες τόμοι αντιπροσωπεύουν αυτό που
ονομάζει "αντι-βιβλιοθήκη" (antilibrary) και πιστεύει ότι οι
αντι-βιβλιοθήκες μας δεν είναι σημάδια διανοητικών αδυναμιών. Ακριβώς το
αντίθετο.
Ο Τάλεμπ ανέπτυξε την
έννοια της αντι-βιβλιοθήκης στο βιβλίο
του με τις καλύτερες πωλήσεις «Ο μαύρος κύκνος: Ο αντίκτυπος του εξαιρετικά
απίθανου» (The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable). Αρχίζει με μια
συζήτηση του πολυγραφότατου συγγραφέα Umberto Eco, του οποίου η προσωπική
βιβλιοθήκη φιλοξενεί τον εκπληκτικό αριθμό των 30.000 βιβλία.
Όταν ο Eco δέχθηκε στην
βιβλιοθήκη του τους επισκέπτες, πολλοί θα θαύμασαν το μέγεθος της βιβλιοθήκης
του και θα συμπέραναν ότι αντιπροσωπεύει τις γνώσεις του οικοδεσπότη - οι
οποίες, δεν κάνουμε λάθος να πούμε- ότι ήταν τεράστιες. Αλλά μερικοί επισκέπτες
συνειδητοποίησαν και μια αλήθεια: η βιβλιοθήκη του Eco δεν ήταν ογκώδης γιατί
είχε διαβάσει τόσο πολλά· ήταν ογκώδης γιατί είχε πολύ περισσότερα από αυτά που
επιθυμούσε να διαβάσει.
Ο Eco το δήλωσε άλλωστε.
Κάνοντας έναν υπολογισμό βρήκε ότι μπορούσε να διαβάσει μόνο περίπου 25.200
βιβλία αν διάβαζε ένα βιβλίο καθημερινά, μεταξύ των ηλικιών δέκα έως και
ογδόντα ετών. Διαπιστώνοντας έτσι με λύπη ότι ήταν κάτι ελάχιστο σε σύγκριση με
τα εκατομμύρια βιβλία που είναι διαθέσιμα σε οποιαδήποτε καλή βιβλιοθήκη.
Από το παράδειγμα του Eco,
ο Taleb συμπέρανε:
Τα διαβασμένα βιβλία είναι
πολύ λιγότερο πολύτιμα από τα μη αναγνωσμένα. Η βιβλιοθήκη σας θα πρέπει να
περιέχει πολύ περισσότερα από αυτά τα τελευταία, το περιεχόμενο των οποίων δεν
γνωρίζετε, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα έχετε την οικονομική ευχέρεια να τα
αποκτήσετε και τον χώρο να τα τοποθετήσετε.
Είναι στατιστικά αποδεκτό ότι θα συσσωρεύετε περισσότερες γνώσεις και
περισσότερα βιβλία καθώς μεγαλώνετε και ο αυξανόμενος αριθμός μη αναγνωσμένων
βιβλίων στα ράφια θα σας κοιτάζει απειλητικά. Πράγματι, όσο περισσότερα ξέρετε,
τόσο μεγαλύτερες είναι οι σειρές των μη αναγνωσμένων βιβλίων. Ας ονομάσουμε
λοιπόν τη συλλογή αυτή των μη αναγνωσμένων βιβλίων ως μία αντιβλιοθήκη (antilibrary)
.
Η Μαρία Ποπόβα, της οποίας
η ανάρτηση στο Brain Pickings συνοψίζει όμορφα το επιχείρημα του Taleb,
επισημαίνει ότι η τάση μας είναι να υπερεκτιμούμε την αξία των όσων γνωρίζουμε,
υποτιμώντας παράλληλα την αξία αυτών που δεν γνωρίζουμε. Η θεωρία της αντιβιβλιοθήκης
του Taleb μας βάζει σε αυτή την σκέψη.
Η αξία της αντιβιβλιοθήκης πηγάζει από το πώς αμφισβητεί την
αυτοαξιολόγηση μας, παρέχοντας μια συνεχή, γεμάτη μνήμη υπενθύμιση όλων όσων
δεν γνωρίζουμε. Οι τίτλοι που υπάρχουν στην βιβλιοθήκη του σπιτιού μου μού λ.χ.
υπενθυμίζουν ότι δεν ξέρω τίποτα για τίποτα σχετικά με την κρυπτογραφία, την εξέλιξη των ειδών, την
ιταλική λαογραφία, την παράνομη χρήση ναρκωτικών στο Τρίτο Ράιχ και οτιδήποτε
είναι η εντομογραφία.
"Έχουμε την τάση να
αντιμετωπίζουμε τις γνώσεις μας ως προσωπική ιδιοκτησία που πρέπει να
προστατευθεί και να υπερασπιστεί", γράφει ο Taleb. "Είναι ένα στολίδι
που μας επιτρέπει να ανεβούμε στα μάτια των άλλων. Έτσι αυτή η κριτική που αναφέρθηκε
παραπάνω για την ογκωδέστατη βιβλιοθήκη του Eco με εστίαση στις γνώσεις είναι
μια ανθρώπινη προκατάληψη που επεκτείνεται στις πνευματικές μας γνώσεις".
Αυτές όμως οι
ανεξερεύνητες γνώσεις που υπάρχουν στα μη διαβασμένα βιβλία μας ωθούν να συνεχίσουμε να διαβάζουμε, να
συνεχίζουμε να μαθαίνουμε και να μην είμαστε ποτέ άνετοι πως γνωρίζουμε αρκετά.
Η Τζέσικα Στίλμαν καλεί αυτή την κατανόηση πνευματική ταπεινοφροσύνη.
Οι άνθρωποι που δεν έχουν
αυτή την πνευματική ταπεινοφροσύνη - αυτοί που δεν επιθυμούν να αποκτήσουν νέα
βιβλία ή να επισκεφτούν την τοπική βιβλιοθήκη τους - μπορεί να απολαμβάνουν την
αίσθηση υπερηφάνειας για την κατάκτηση της προσωπικής τους συλλογής, αλλά μια
τέτοια βιβλιοθήκη παρέχει από μόνη της την αξία χρήσης της ως στολίσματος ενός
τοίχου. Δεν είναι ένας ζωντανός,
αναπτυσσόμενος πόρος από τον οποίο μπορούμε να μάθουμε μέχρι να γίνουμε 80 ετών
- και, αν είμαστε τυχεροί, λίγα χρόνια περισσότερα.
Μου αρέσει η άποψη του
Ταλέμπ, αλλά πρέπει να παραδεχτώ ότι βρίσκω την ετικέτα
"αντιβιβλιοθήκη" λίγο λειψή. Για μένα, ακούγεται σαν μια συσκευή σε
οικόπεδο ενός μυθιστορήματος του Dan
Brown. - "Γρήγορα! Πρέπει να σταματήσουμε τους πεφωτισμένους (Illuminati)
πριν χρησιμοποιήσουν την αντιβιβλιοθήκη για να διαγράψουν όλα τα βιβλία που
υπάρχουν".
Γράφοντας για τους New
York Times, ο Kevin Mims επίσης δεν ενδιαφέρεται για την ετικέτα του Taleb.
Ευτυχώς, η αντίρρησή του είναι λίγο πιο πρακτική: «Δεν μου αρέσει πολύ ο όρος
του Taleb «αντιβιβλιοθήκη». Μια βιβλιοθήκη είναι μια συλλογή βιβλίων, πολλά από
τα οποία παραμένουν αδιάβαστα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Δεν βλέπω την
διαφορά βιβλιοθήκης με την αντιβιβλιοθήκη.
Tsundoku
Η προτιμώμενη ετικέτα στην
συγκεκριμένη περίπτωση είναι μια λέξη δανεική από την Ιαπωνία: tsundoku . Το
Tsundoku είναι η ιαπωνική λέξη για τη στοίβα των βιβλίων που αγοράσατε αλλά δεν
έχετε διαβάσει. Η ετυμολογία της συνδυάζει το tsunde-oku (αφήνοντας τα πράγματα
να συσσωρεύονται) και το dukosho (βιβλία ανάγνωσης).
Η λέξη μας έρχεται από τα
τέλη του 19 ου αιώνα ως ένα σατιρικό τσίμπημα προς τους καθηγητές που είχαν
πολλά βιβλία, αλλά δεν τα διάβαζαν. Ενώ αυτό είναι το ανάποδο από την άποψη του
Ταλέμπ, σήμερα η λέξη δεν φέρνει στίγμα στην ιαπωνική κουλτούρα. Διαφέρει
επίσης αυτή από την λέξη βιβλιομανία , η
οποία είναι η εμμονή στη συλλογή βιβλίων για χάρη της συλλογής και όχι προς
τελική ανάγνωσή τους.
Η αξία του tsundoku
Με αφορμή αυτό να λεχθεί
πως είμαι βέβαιος ότι υπάρχει εκεί έξω κάποιος κάποιος υπέρμετρα βιβλιομανής
που κατέχει μια συλλογή συγκρίσιμη με μια μικρή εθνική βιβλιοθήκη, αλλά που
σπάνια ανοίγει ακόμα και το εξώφυλλο ενός βιβλίου. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει
ότι η κατοχή βιβλίων και η ανάγνωση συνήθως συμβαδίζουν χέρι - χέρι.
Μια τέτοια μελέτη
διαπίστωσε ότι τα παιδιά που μεγάλωσαν σε σπίτια με 80 έως 350 βιβλία
παρουσίασαν βελτιωμένες δεξιότητες γραφής, αριθμητικής και τεχνολογικής
επικοινωνίας ως ενήλικες. Η έκθεση στα βιβλία, όπως υποστηρίζουν ερευνητές,
ενισχύει αυτές τις γνωστικές ικανότητες κάνοντας την ανάγνωση ενός μέρους των
ρουτινών και πρακτική της ζωής των παιδιών.
Πολλές άλλες μελέτες έχουν
δείξει ότι οι συνήθειες ανάγνωσης αναμεταδίδουν μια σειρά από οφέλη. Προτείνουν
ότι η ανάγνωση μπορεί να μειώσει το άγχος, να ικανοποιήσει τις ανάγκες
κοινωνικής σύνδεσης, να ενισχύσει τις κοινωνικές δεξιότητες και την
συνειδητοποίηση και να ενισχύσει ορισμένες γνωστικές δεξιότητες. Και αυτό είναι
το θεωρητικό πλαίσιο! Η πραγματικότητα είναι ότι η ανάγνωση συσχετίζεται με την
επιτυχία και τα υψηλά επιτεύγματα και μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τους
εαυτούς μας και τον κόσμο, και μας δίνει το πλεονέκτημα στην ευρύτητα γνώσεων.
Στο άρθρο της, η Jessica
Stillman αναρωτιέται αν η αντιβιβλιοθήκη ενεργεί στην καταμέτρηση του φαινομένοου Dunning-Kruger , μια πράξη που
οδηγεί τους υπερφίαλλους ανθρώπους να
θεωρούν ότι οι γνώσεις ή οι ικανότητές τους είναι πιο μεγάλες από ό, τι είναι
πραγματικά. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι δεν είναι επιρρεπείς να απολαμβάνουν
υπενθυμίσεις της άγνοιας τους σε διάφορα θέματα, τα μη αναγνωσμένα βιβλία τους
ωθούν προς την αν όχι αποδοχή, τότε τουλάχιστον σε μια διαρκώς αυξανόμενη
κατανόηση της έλλειψης ικανότητας τους.
"Όλα αυτά τα βιβλία
που δεν έχετε διαβάσει είναι πράγματι ένα σημάδι της άγνοιας σας, αλλά αν
ξέρετε πόσο άγνοια έχετε, είστε πολύ πιο μπροστά από τη συντριπτική πλειοψηφία
άλλων ανθρώπων", γράφει η Stillman.
Είτε προτιμάτε τον όρο
antilibrary, tsundoku, ή κάτι άλλο εξ ολοκλήρου, η αξία ενός μη αναγνωσμένου
βιβλίου είναι η δύναμή του να σας κάνει να το διαβάσετε..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου