«Το αλάτι της ζωής μας» στη Σπιναλόγκα
Στη
σπονδυλωτή εικαστική παρέμβαση του Κώστα Τσόκλη που εγκαινιάστηκε στην
οχυρή νησίδα της Σπιναλόγκας το Σάββατο 2 Ιουνίου και θα διαρκέσει μέχρι
τις 31.10.2012, μέρος της αποτέλεσε κατά την πρώτη ημέρα της μια performance του
Έλληνα καλλιτέχνη που κυρίαρχο και συστατικό της στοιχείο είχε το
αλάτι. Τίτλος της ήταν «το αλάτι της ζωής μας». Ο καλλιτέχνης μέσα σε
ένα μικρό διαστάσεων δωμάτιο με ημικυλινδρική σκεπή στον κεντρικό δρόμο
του Οθωμανικού οικισμού, έκανε σκυφτός με τα χέρια πίσω, ασταμάτητα
ελλειπτικά βήματα πάνω στο δάπεδο, το οποίο είχε επιστρωθεί με παχύ
στρώμα από φυσικό αλάτι της περιοχής. Οι αλυκές της Σπιναλόγκας (σ.σ.
δεν ήταν στη νησίδα αλλά περί τα 4,5 χλμ. νοτιότερα) λειτουργούσαν από
την πρώιμη βενετσιάνικη περίοδο και συνιστούσαν τις σπουδαιότερες στο
βασίλειο της Κρήτης των Ενετών, όπως είναι καταγεγραμμένο στα επίσημα
κρατικά έγγραφα της Γαληνοτάτης. Η παράσταση του Τσόκλη συμβόλιζε τον
εγκλεισμό, αλλά και το χρόνο που χρειάζεται το νερό της θάλασσας να
εξατμιστεί και να γίνει αλάτι. Οι ηχογραφημένοι ήχοι των βημάτων του καλλιτέχνη την πρώτη ημέρα, ακούγονταν σε διάφορα ελληνικά και ευρωπαϊκά Μουσεία, με αποτέλεσμα οι επισκέπτες αυτών των Μουσείων να μετείχαν νοερά στην εκδήλωσή.
«Τα έργα
μου είναι το λεξιλόγιό μου. Τα νοήματα αλλάζουν ανάλογα με το πώς
χρησιμοποιούνται οι λέξεις κάθε φορά», μας εξήγησε ο καλλιτέχνης.
Ελλειπτική
και κυκλική τροχιά του καλλιτέχνη ατέρμονη, συνεχής και αναπόδραστη.
Περιορισμένη σε σύνορα και τείχη, όπως και εκείνων που μαρτύρησαν στον
ιερό αυτό βράχο.
Στην Καινή Διαθήκη αναγράφεται «υμείς εστέ το άλας της γης». Και άλλοι λαοί, όπως οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, χρησιμοποιούσαν το αλάτι στις θρησκευτικές τους τελετές.
Κατά
τους αρχαίους Έλληνες το αλάτι συμβόλιζε τη φιλία και την αλληλεγγύη. Με
αυτό επισφράγιζαν τις συμφωνίες τους. Το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες
και στις προσφορές τους προς τους θεούς. Είχαν τη συνήθεια να το
σκορπίζουν σε αγρούς που αφιέρωναν στους θεούς τους. Το αλάτι αναφέρεται
σε πολλές ελληνικές παροιμίες: «άλας και τράπεζαν μη παραβαίνειν», «μαζί φάγαμε ψωμί κι αλάτι», κ.λπ.
Γράφειη ιστορική φυσιογνωμία, ο αείμνηστος Επαμεινώνδας Ρεμουντάκης, ο ιδρυτής και πρόεδρος της «Αδελφότητας Χανσενικών Σπιναλόγκας» στην ανέκδοτη αυτοβιογραφία του:
«…Επειδή
το αλάτι για την ενδοχώρα της Κρήτης είχε γίνει πρόβλημα, αποφασίσαμε
στην ταράτσα του άλλοτε τουρκικού τελωνείου, καθώς και των φυλακών να
τις μεταβάλλουμε σε κοινές αλυκές. Βάλαμε μια υδρορροή που κατέληγε στην
ταράτσα της οροφής. Τοποθετήσαμε ένα μεγάλο χωνί στην άλλη άκρη,
μοιραστήκαμε σε ομάδες και με δύο τενεκέδες πετρελαίου που τους γέμιζε
ένας που ήταν μέσα στη θάλασσα, τους έδινε στον επόμενο ώσπου έφταναν σε
αυτόν που ήταν μπροστά στο χωνί. Αυτός τον άδειαζε ενώ δίπλα τον
περίμενε ο άλλος τενεκές σχεδόν σαν μηχανή…
Πριν περάσουν δύο βδομάδες το νερό είχε εξατμιστεί και το λευκό στρώμα το αλάτι είχε απλωθεί…
Το
επαναλάβαμε άλλες δύο φορές με λιγότερη ποσότητα νερού και στο τέλος
όλη η ταράτσα, ήταν κατάλευκη με πάχος 30 εκατοστά με ολόλευκο αλάτι. Το
συγκεντρώσαμε σε σωρούς και το ίδιο απόγευμα τα κατεβάσαμε, το ζυγίσαμε
και το μοιράσαμε σε όλους με την ίδια αναλογία. Και εις αυτούς που δεν
μπορούσαν να βοηθήσουν. Αυτό επαναλάβαμε άλλη μια φορά μέσα στο
καλοκαίρι. Ειδοποιήσαμε με ένα συγγενή ενός αρρώστου στο Οροπέδιον
Λασιθίου και αυτοί μας έφεραν διατηρήσιμα φρούτα κυδώνια, αχλάδια, ρόδια
και τους δίναμε το αλάτι…»
© MERABELLO LIBRO D’ ORO
Η Σπιναλόνγκα του πολιτισμού
...Μεταβήκαμε στην Σπιναλόγκα και γονιμοποιηθήκαμε δημιουργικά από
την εικαστική παρέμβαση του προβεβλημένου καλλιτέχνη, που στο τέλος της
προκαθορισμένης διαδρομής μέσα στο Νησί εκστασιαζόταν σε μια μικρή
θολωτή αποθήκη, πατώντας πάνω σε παχύ στρώμα αλατιού σαν άλλος Mahatma
Gandhi! Το Φρούριο φάνταζε υποβλητικό καθώς το προσεγγίζαμε με τις
πάμπολλες μαύρες σημαίες πάνω από τον ψηλό ημικυκλικό προμαχώνα!... Η
είσοδος έγινε αντάμα με στίφη καλοντυμένων εκπροσώπων των Μ.Μ.Ε. και
κυρίως γυναικών, χωρίς ξενάγηση! Μέσα από την σκοτεινή θολωτή είσοδο
στην Κόλαση (Inferno), δεν μπορούμε να μην ανατριχιάσουμε με τους
Δαντικούς στίχους της Θείας Κωμωδίας (La Commedia Divina): «Ο
εισερχόμενος να αποθέσει κάθε ελπίδα»!...
Μέσα στο σκοτάδι είδαμε τους συνεχόμενους καθρέφτες, που πολλαπλασίαζαν
δραματικά τις σκιές των εισερχομένων! Θα θέλαμε περισσότερο εφιαλτικό
υποφωτισμό και αύξηση της έντασης στους θρήνους και τις οιμωγές των έσω
κολασμένων, που ακούγονταν σβησμένες και μακρινές. Με την είσοδο στο
ασκεπή Κεντρικό Δρόμο με τους τούρκικους μαγαζέδες, και το ανθισμένο
παρτέρι στην αρχή με τα κόκκινα γεράνια και τους πολλαπλασιαστικούς
υπαίθριους καθρέφτες, διαπιστώναμε ότι δεν είναι και τόσο τραγικά στην
Κόλαση, αρκεί να υπάρχει κι’ εκεί σύμπνοια, συστράτευση και
κοινωνικοποίηση στο έπακρο… Τα σπιτάκια προς τα ανάντη του Προμαχώνα
άρχιζαν να φαντάζουν ελκυστικά! Οι οχυρώσεις γύρω υποβλητικές και σε
φάση αναστήλωσης… Η προκαθορισμένη διαδρομή ορθά μελετημένη μέσα από το
Απολυμαντήριο - Λεπροκομείο με τα ανοικτά παράθυρα δυτικά προς τον
απέναντι Οικισμό και την ασημοφορούσα θάλασσα του Καναλιού, που φάνταζε
απ’ εδώ πιο πλατειά, καθώς επίσης τις υποφωτισμένες αίθουσες και δωμάτια
με τα διάσπαρτα έργα Τέχνης, το τρισδιάστατο αίμα και τους ζωντανούς
ζωγραφικούς πίνακες της Video-Art άρχιζαν περίεργα να μας επηρεάζουν και
να μας γονιμοποιούν. Στην καθοδική έξοδο περάσαμε από μια φυτεία
φραγκοσυκιάς με διάσπαρτα μικρά καθρεφτάκια, που δημιουργούσαν εφέ σ’
αυτό το τόσο οικείο κακτοειδές της Κρήτης και που υποδήλωνε συνειρμικά
την αποστασιοποίηση από την νοσηρότητα του περιβάλλοντος. Μας έλειψαν
κι’ εδώ οι υποβλητικές μουσικές υποκρούσεις!...
Πάνω
σ’ αυτό τον οχυρό Βράχο του πόνου ήρθε κάποτε στα 1957 η Κάθαρση από
την θεία Τραγωδία και η Λύτρωση από την Ιερή Νόσο των πέντε χιλιάδων
ετών! Τώρα στις στεγνές και πιεσμένες από το σύγχρονο τεχνοκρατικό άγχος
μέρες μας είθε η θεία Τέχνη να μας παρηγορεί και να μας λυτρώνει όταν
εγγίζει την τελειότητα κι’ αυτό που θεωρούμε Θεό. Η ιερή Τέχνη ανυψώνει,
κατευνάζει τους ανθρώπους και εξευγενίζει την ζήση τους!... Γι’ αυτό
ευχαριστούμε απεριόριστα τον δημιουργό και τους χορηγούς. Άλλωστε την
περίφημη Αναγέννηση την δημιούργησαν πίσω από μεγάλους καλλιτέχνες και
σπουδαίοι χορηγοί και μάλιστα του Ιερατείου και των Αρχόντων, που έκαναν
και επιστατούσαν τις Παραγγελίες!... Σήμερα οι Ταγοί κατηγορούνται ότι
διασπάθισαν το Δημόσιο Χρήμα, έκαμαν παράνομο πλουτισμό και μας
πτώχευσαν σαν Λαό!...
(*) Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΙΩΣ. ΤΖΑΡΔΗΣ είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός
Από το άρθρο:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου