Στυλό διαρκείας

Στυλό διαρκείας

Η ιστορία ενός αντικειμένου... που δεν ήταν πάντα συνηθισμένο

ΟΠΩΣ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΥΧΝΑ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΠΟΥ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΤΗ ΔΟΞΑ ΜΙΑΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΤΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΠΡΟΧΩΡΗΣΑΝ ΤΗΝ ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥΣ. ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΗΝ ΑΝΗΚΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΥΛΟ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ. ΤΟ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕ ΕΝΑΣ ΟΥΓΓΡΟΣ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΒΕΛΤΙΩΣΕ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΕΔΩΣΕ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΕΝΑΣ ΓΑΛΛΟΣ ΒΑΡΟΝΟΣ, ΠΡΟΣΘΕΤΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΑΠΟΔΕΙΧΤΗΚΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ: ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟ ΠΕΤΑΣ.

ΚΕΙΜΕΝΟ | ΑΘΗΝΑ ΓΚΟΡΟΥ

(gorathi@enet.gr)

Με 24.000.000 κομμάτια να πουλιούνται καθημερινά σε 160 χώρεςτου κόσμου, το στυλό διαρκείας BIC θεωρείται δίκαια μια από τις επαναστατικότερες ιδέες του 20ού αι. Για κάποιους το BIC έκανε τη γραφή πιο...δημοκρατική, αφού ο οποιοσδήποτε αποκτά πρόσβαση σ' αυτή λόγω της απλής λειτουργίας του και της εξαιρετικά χαμηλής τιμής του. Η επιτυχία του άγγιξε την κορυφή, ,κάτι που συμβαίνει όταν το όνομα γίνεται συνώνυμο του προϊόντος, λένε οι ειδικοί του μάρκετινγκ. Όσο για το ότι αποτελεί ένα από τα κορυφαία σχεδιαστικά αντικείμενα του αιώνα του, αποδεικνύεται και από την περίοπτη θέση του στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Ν. Υόρκης.

Η επανάσταση στα εργαλεία γραφής ξεκίνησε από τον κλάδο των ασφαλειών, όταν το 1884 ο ασφαλιστής Λιούις Ουότερμαν, έχοντας απαυδήσει να βουτά την πένα στο μελανοδοχείο, σκέφτηκε να της ανοίξει 2-3 τρυπούλες που θα επέτρεπαν την ταυτόχρονη κίνηση αέρα και μελάνης. Έτσι δημιουργήθηκε ο στυλογράφος μελάνης, προετοιμάζοντας το έδαφος για το στυλογράφο με το κυλιόμενο σφαιρίδιο, το γνωστό στυλό διαρκείας. Αν και την ιδέα του στυλό διαρκείας κατοχύρωσε ως πατέντα, το 1888, ο αμερικανός, John J. Loud, την υλοποίησαν και την εξέλιξαν τη δεκαετία του '30 οι αδελφοί Biro, Ούγγροι εγκατεστημένοι στην Αργεντινή. Ο George Biro, το εφευρετικό πνεύμα της οικογένειας, προκειμένου να απαλλάξει τον δημοσιογράφο αδελφό του από την τυραννία του μελανοδοχείου, πρόσθεσε το 1938 μια ατσάλινη μπίλια στη μύτη του στυλογράφου, ώστε να είναι δυνατή η διαρκής ροή της μελάνης.

«Γραφίς με ένσφαιρον ακίδα» ονομάστηκε η πατέντα που έμελλε να αλλάξει την ιστορία της γραφής, σε μια εποχή που κυριαρχούσε το αίτημα για απλότητα, ευκολία και πρακτική σκέψη. Τα απλά, εύχρηστα και αξιόπιστα αντικείμενα που μπορεί να τα αποκτήσει οποιοσδήποτε σε πολύ χαμηλή τιμή και να τα ξεφορτωθεί όποτε θέλει, είναι αυτά που θα σφραγίσουν την κουλτούρα του 20ού αιώνα. Το στυλό διαρκείας βρίσκει μεγάλη απήχηση στην αμερικανική αγορά και οι δημιουργοί του το μοσχοπουλάνε, χωρίς ωστόσο να έχουν βρει λύση στο πρόβλημα ελέγχου της ποσότητας του μελανιού που διέρρεε από τη μύτη του, αλλά και στο ότι ο αγοραστής της πατέντας θα καθιερωνόταν ως ο κορυφαίος κατασκευαστής στυλό διαρκείας στον κόσμο.

 

Ο γάλλος βαρόνος Marchel Bich στις 25.10.1944 αγοράζει ένα εγκαταλειμμένο εργοστάσιο έξω από το Παρίσι και κατασκευάζει εξαρτήματα για μηχανικά μολύβια και πένες. Το '50, αν και αρχικά υποτιμά την πατέντα, αγοράζει τα δικαιώματα του στυλό διαρκείας που στα χέρια του παίρνει την τελική μορφή του. Το στέλεχος του στυλό αποκτά μια μικρή τρύπα στη μέση ώστε να επιτρέπει την ισορροπία στην ατμοσφαιρική πίεση εντός και εκτός του στυλό (κάτι που βοηθά τη ροή του μελανιού) και το πώμα στην πάνω μεριά του. Κυρίως, όμως, είναι μιας χρήσεως. Σχεδίαζες μια γραμμή 2-3 χλμ. και μόλις τέλειωνε το μελάνι το πέταγες και αγόραζες ένα ολόιδιο διαφανές, για να φαίνεται και η στάθμη του μελανιού. Φυσικά, το κόστος αντικατάστασης ήταν μικρότερο από το κόστος του ανταλλακτικού του κονδυλοφόρου.

Το στυλό BICH έγινε BIC όταν ο Pierre Guichene, πρόεδρος τότε της μεγαλύτερης διαφημιστικής εταιρείας της Γαλλίας, έπεισε τον κατασκευαστή του να αφαιρέσει το «h». Η νέα ανακάλυψη, με τη βοήθεια μιας μεγάλης διαφημιστικής καμπάνιας, άρχισε να πουλά στη Γαλλία 200.000 κομμάτια την ημέρα και σε χρόνο ρεκόρ κατακτά ολόκληρη την ευρωπαϊκή αγορά.

Το σχολικό έτος 1958-59 οι μαθητές στα ελληνικά σχολεία απαλλάσσονται από τον κονδυλοφόρο και χρησιμοποιούντο στυλό διαρκείας. Ο συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου γράφει στη «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας:

«...Να μην το σώζει το στυπόχαρτο, να μην το εμποδίζει. Και να γεμίζουν τα δάχτυλα, οι παλάμες μου, το πουκάμισο, το κοντό παντελονάκι, τα γυμνά πόδια μου, ακόμα και τα παπούτσια μου μελάνι. Όμως, για μια μόνο χρονιά αυτό. Στην Α Δημοτικού. Γιατί την επόμενη ήρθαν τα στυλό διαρκείας, τα BIC. Ήρθαν από το μέλλον. Πήγε έτσι η καλλιγραφία κατά διαβόλου και σώθηκα. Δεν τρέμω πλέον τα δύο ανάποδα ποτηράκια του ωμέγα ούτε φοβάμαι πως θα πνιγώ μέσα στου ύψιλον το μαύρο πηγάδι».

Η γραφή, λοιπόν, απλοποιείται. Η κατοχή ενός στυλογράφου έχει να κάνει πια αποκλειστικά με το συμβολισμό του ή μετατρέπεται σε είδος πολυτελείας. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι ένδειξη ισχύος ή μιας ιδιαίτερης στιγμής: «Επιλέγω έναν στυλογράφο όταν χρειάζεται να υπογράψω κάτι προσωπικό ή σημαντικό» λέει ο Mark Ivory, διευθυντής πωλήσεων της φίρμας στυλό Cross.

Ας γυρίσουμε, όμως, στο BIC και στα μυστικά της επιτυχίας του, όπως τα περιγράφει σε ομιλία του στους μετόχους ο ίδιος ο Bich: «Η επιτυχία (...) είναι αποτέλεσμα της σκληρής δουλειάς από τα 18 μου χρόνια. Βασίστηκε στην καλή πληροφόρηση, το ρίσκο, την καινοτομία και το επιθετικό μάρκετινγκ».

Το 1961 η ατσάλινη μπίλια του στυλό αντικαθίσταται από μία νέα, φτιαγμένη από το σκληρότερο βολφράμιο και δημιουργείται το logo που γνωρίζουμε ως σήμερα από τον γραφίστα Saigna. Το 1988 το στέλεχος του γίνεται ακόμη πιο ελαφρύ, φτάνοντας τα τρία γραμμάρια, ενώ το 1991 το καπάκι αποκτά μια τρυπούλα, ώστε να αποφεύγεται το φράξιμο της τραχείας σε περίπτωση κατάποσής του από κάποιο παιδί.

Το 1973 η εταιρεία επεκτείνεται και σε άλλα αντικείμενα μιας χρήσης (ξυραφάκια, αναπτήρες) και το διάστημα 1998-2003 η BIC, σε συνεργασία με την αυτοκινητοβιομηχανία Ρενό, κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό το μοντέλο Saxo Bic.Τίποτα ωστόσο δεν μπορεί να υποσκελίσει την επιτυχία του στυλό. Το Σεπτέμβριο του 2005 πούλησε το εκατοστοδισεκατομμυριοστό κομμάτι, ενώ από τον συνολικό τζίρο της εταιρείας -την τελευταία 5ετία κυμαίνεται στα 1,5 δισ. ετησίως- το 43% οφείλεται στα είδη γραφής.                   

          

Τη χρονιά που εμφανίστηκε το στυλό διαρκείας συνέβησαν και τα παρακάτω γεγονότα: 

• Η πρώτη Διεθνής Έκθεση Σουρεαλισμού φιλοξενείται στην Γκαλερί Καλών Τεχνών του Παρισιού (17 Ιανουαρίου).

• Ο Χίτλερ εισβάλλει στην Αυστρία, η οποία προσαρτάται πλέον στο Γ' Ράιχ. Η ένωση των δύο κρατών (Ανσλους) ανακηρύσσεται την επομένη της εισβολής (11-12 Μαρτίου).

Προσθήκη λεζάντας

• Οι ναζί εξαπολύουν το πρώτο πογκρόμ εναντίον των Εβραίων, καταστρέφοντας περιουσίες και μαγαζιά τους. Πέρασε στην ιστορία ως «νύχτα των κρυστάλλων» (9 Νοεμβρίου).

• Εκδηλώνεται στην Κρήτη, με επίκεντρο τα Χανιά και επικεφαλής στελέχη του κόμματος των Φιλελευθέρων, αντιδικτατορικό/αντιφασιστικό κίνημα εναντίον του Μεταξά (28 Ιουλίου).

•  Η χημική Βιομηχανία «Du Point» ανακοινώνει τη δημιουργία ενός νέου συνθετικού νήματος, το οποίο ονομάζει νάιλον (27 Οκτωβρίου).

• Ο Ορσον Γουέλες πείθει, μέσω εκπομπής στο ραδιόφωνο, αμέτρητους Αμερικανούς πως έχει γίνει εισβολή εξωγήινων, σε μια εντυπωσιακή επίδειξη της «ψυχολογίας του πλήθους» και τη δύναμης της προπαγάνδας (30 Οκτωβρίου).

• Εγκαινιάζεται η αυτοκινητοβιομηχανία της εταιρείας Gesellchaft zur Vorbereitung des Volkswagen. Το εργοστάσιο δημιουργήθηκε για τη μαζική παραγωγή του «αυτοκινήτου του λαού». Την κατασκευή του χρηματοδότησε ο Χίτλερ (26 Μαΐου).

• Γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του πρώτου ελληνικού ραδιοφωνικού σταθμού στα μεσαία κύματα. Το στούντιο βρίσκεται στο Ζάππειο και η κεραία τοποθετείται από τη γερμανική εταιρεία Τελεφούνκεν στα Νέα Λιόσια (25 Μαρτίου).

• Το Νόμπελ Φυσικής απονέμεται στον ιταλό ερευνητή Ενρίκο Φέρμι για τις εργασίες του πάνω στους ατομικούς αντιδραστήρες νετρονίων (10 Δεκεμβρίου).

•  Στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν 18 άτομα, ανάμεσα τους και ο χρονογράφος της Ρωσικής Επανάστασης Νικολάι Μπουχάριν και ο πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας Αλέξις Ρίκοφ, κατηγορούνται για οργάνωση συνωμοσίας κατά του καθεστώτος και εκτελούνται (15 Μαρτίου).

"E"