Η απαρχή της παιδείας στην Ανδρίτσαινα: μια άγνωστη σελίδα ιστορίας
Θα καταχωρηθούν κατωτέρω μερικά ενδιαφέροντα έγγραφα από τα Γενικά Αρχεία τού Κράτους (Γενική Γραμματεία, Υπουργείου Θρησκείας) από τα όποια θα καταφανεί η ακριβής χρονολογία της ιδρύσεως του πρώτου σχολικού κτιρίου στη πρωτεύουσα της επαρχίας Ανδρίτσαινας, πού στα μετέπειτα χρόνια εξελίχτηκε στο λαμπρό συγκρότημα των κτιρίων των σημερινών εκπαιδευτηρίων της, καθώς και του κτιρίου της Βιβλιοθήκης.
Βέβαια η παιδεία στην Ανδρίτσαινα υπήρχε από πολύ καιρό πριν από την επανάσταση του 1821 (ατράνταχτη δε μαρτυρία αυτού είναι το ότι όλοι οι Πρόκριτοι της κωμοπόλεως αυτής ήξεραν να συντάσσουν και να υπογράφουν αναφορές και έγγραφα με ορθογραφία και άρτια σύνταξη), συστηματικό όμως σχολείο με δικό του σχολικό κτίριο, δάσκαλο κλπ. δεν υπήρχε. Τα γράμματα τα χρόνια εκείνα τα μάθαιναν στους νάρθηκες των εκκλησιών πού έτσι μεταβάλλονταν σε ένα είδος σχολείου από γραμματισμένους Ιερωμένους πού για να τα μάθουν κι αυτοί φοιτούσαν στα κρυφά σχολειά των μοναστηριών. Φυσικά, σχολικά βιβλία δεν υπήρχαν και τα γράμματα τα μάθαιναν πάνω σε εκκλησιαστικά βιβλία.
Το πρώτο Σχολικό κτίριο σύμφωνα με τα καταχωρούμενα έγγραφα έγινε στα 1820 —-ένα χρόνο προ της ενάρξεως του Ιερού Αγώνος καθώς αναφέρεται στο πρώτο παρακάτω έγγραφο και το φτιάχνει με δική του δαπάνη ο Ανδριτσάνος Νικόλ. Μπαρμπαδήμος ή Μπαμπαδήμος, καθώς αναφέρεται στα έγγραφα, «συναθροίσας, καθώς γράφει, τα λείψανα της μικράς περιουσίας μου και δαπανήσας αυτά» και το προσφέρει «ώς πρώτιστον καλόν και αναγκαιότατον εις την ανθρωπότητα» εις την κωμόπολη της Ανδρίτσαινας.
Το σχολείο αυτό τού Μπαρμπαδήμου το έκαψε ο Μπραήμης στην εισβολή του στην Ανδρίτσαινα το Μάιο τού 1826, έτσι δε καμένο και ερείπιο μένει μέχρι το 1830, οπότε ο ίδιος ο Μπαρμπαδήμος με αναφορά του προς το Διοικητή της Καρυταίνης και Φαναριού (πρέπει να τονιστεί εδώ ότι στην Καποδιστριακή εποχή, δηλαδή 1828 έως 1831 οι επαρχίες Καρυταίνης και Φαναριού, δηλαδή Γορτυνίας και Όλυμπίας είχαν αποτελέσει μια επαρχία με έδρα την Καρύταινα) τον παρακαλεί να κοινοποιήσει προς τον κυβερνήτη Καποδίστρια ότι αναλαμβάνει πάλι να το ανακαινίσει με δικές του δαπάνες, με τη διαφορά ότι θα πρέπει ο δάσκαλος πού θα διορισθεί να πληρώνεται από το κράτος.
Στην
αναφορά αύτη του Μπαρμπαδήμου άπαντα ο Κυβερνήτης με έγγραφο του προς το
Διοικητή Καρυταίνης και Φαναριού δέχεται —μετ' ευγνωμοσύνης την προσφοράν— «και είμεθα διατεθειμένοι να χορηγώμεν έκ
μέρους της Κυβερνήσεως τον μισθόν του αλληλοδιδακτικού διδασκάλου». Έτσι
στις 14 Μαΐου 1830 γίνεται η επίσημη αναγνώριση λειτουργίας σχολείου· πάνω σε
ιδιόκτητο σχολικό κτίριο στην Ανδρίτσαινα.
Η θέση που, φτιάχνεται το σχολείο είναι ακριβώς η θέση πού βρίσκονται τα εκπαιδευτήρια και το κτίριο της βιβλιοθήκης. Αυτό προκύπτει από την ανάγνωση των σχετικών έγγραφων.
Ο Ευεργέτης της Ανδρίτσαινας Μπαρμπαδήμος πού δώρισε τή περιοχή στην οποία είναι χτισμένα τα σημερινά εκπαιδευτήρια και πού φτιάχνει το πρώτο σχολικό κτίριο είναι και ο ανακαινιστής της παρακείμενης εκκλησιάς της Αγίας Βαρβάρας.
Πρόκειται περί φιλοπάτριδος, φιλόθρησκου και «φιλόμουσου» γέροντος ο οποίος όλη την «κατάσταση του» τη δαπανά για έργα ωραία και ευγενή. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο σχεδιάγραμμα του σχολείου, πού το υποβάλλει ο Μπαρμπαδήμος και ακολουθείται από τροποποιημένο σχεδιάγραμμα που φτιάνει ο μηχανικός Σταυρίδης (στο σχετικό έγγραφο αποκαλείται «όχυροματοποιός») και το υποβάλλει στο υπουργείο. Στη συνέχεια ακολούθησε ο διορισμός του πρώτου διδασκάλου του Δοσιθέου Μιχαλακοπούλου (φαίνεται πώς ήταν ντόπιος, δηλ. Ανδριτσάνος, γιατί αυτοί τον προτείνουν — ήταν δε ιερωμένος). Υπάρχουν δε στα Γενικά Αρχεία έγγραφα σχετικά με την εργασία πού παρείχε ως δάσκαλος, το τί δίδαξε, τις διαμαρτυρίες του γιατί δεν τον πλήρωναν και τόσα άλλα ενδιαφέροντα για τα πρώτα βήματα της Παιδείας στην επαρχία μας.
Την αναφορά του Μπαρμπαδήμου (ο ίδιος ο Μπαρμπαδήμος φαίνεται δεν ήξερε καθόλου γράμματα) την υπογράφει γιά λογαριασμό του ο εγγράμματος και σπουδαίος Πρόκριτος Σακελλάριος Παπαγιάννης Αναστασίου, γιός τού σφαγιασθέντος, εκ των αρχηγών της επαναστάσεως του 1770, Χρήστου Αναστασίου, πρώτος θείος τού στρατηγού Τζανέτου Χριστοπούλου.
Τελειώνοντας στο σημείο αυτό την αφήγηση μας θα σας παρουσιάσουμε τρία σχετικά με το Πρώτο Σχολείο έγγραφα.
Πρὸς τὸν Διοικητὴν Καρυταίνης καὶ Φαναριοῦ
Ὁ ὑποφαινόμενος
σπεύδω νὰ καθυποβάλω ὑπ᾿ ὄψιν τοῦ
Διοικητηρίου τούτου, ὅτι οὔσης ὅλης τῆς ἐπαρχίας ἡμῶν ἐστερημένης σχολείου, τοῦ πρωτίστου
καλοῦ καὶ ἀναγκαιοτάτου
πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα,
καὶ ἐκ τούτου εἰς μεγίστην ἀμάθειαν ὄντων τῶν ἐπαρχιωτῶν, κατ᾿ οἰκονομίαν
θείαν, συναθροίσας τὰ λείψανα τῆς μικρᾶς περιουσίας μου, καὶ δαπανήσας αὐτά, ἀνήγειρα ἓν σχολεῖον ἐντὸς τῆς κωμοπόλεώς
μας ταύτης, ἕνα χρόνον πρὸ τῆς ἐναρξεως τοῦ ἱεροῦ τούτου ἀγῶνος. Ὅπερ καὶ ἐπροικίσθη ὁπωσοῦν ὑπὸ τῶν ἀναγκαίων
βιβλίων, ἀλλ᾿ ὁ τὰ πάντα
καταναλώσας Ἰμπραΐμης, κακῇ τύχῃ, ἐπυρπόλησεν αὐτό, καὶ ἄχρι τοῦδε σήμερον ἐρείπιον εὑρίσκεται· διότι
ἐκ τῶν πατριωτῶν, οἱ μὲν διὰ τὰς κακὰς
περιστάσεις ἐν καταστάσει
μὴ ὄντες, οἱ δὲ μὴ γευσάμενοι
τὸ τῆς παιδείας
καλόν, οὐδόλως
φροντίζουσι περὶ τῆς ἀνακαινίσεώς του. Ὅθεν, διὰ νὰ ἀποπερατωθῆ ἡ πρὸς τὴν πατρίδα
μου, κατά χρέος, μικρὰ συνδρομὴ αὕτη, ὑπόσχομαι ἐκ τοῦ ὑστερήματος,
καὶ ἐκ τῶν μικρῶν λειψάνων τῆς περιουσίας
μου, νὰ τὸ ἀνακαινίσω καὶ αὖθις. Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ἡ χρηματική
μου κατάστασις δὲν ἐξαρκεί, ἵνα ἐφοδιάσω καὶ τὸν διδάσκαλον
μὲ τοὺς ἀναγκαίους
μισθούς, παρακαλῶ τὸν Σὸν Διοικητὴν μας, νὰ κοινοποιήσῃ τοῦτο πρὸς τὴν Α.Ε. (ἐννοεῖ ἐδῶ τὸν Κυβερνήτην
Καποδίστριαν)· παρακαλῶ αὐτὴν, καὶ παρ᾿ ἡμῶν τῶν ἐπαρχιωτῶν πάντων, ὅπως
συγκατανεύσουσα ἤθελε παραχωρήσει καὶ πρὸς ἡμᾶς τὰ μέσα τῆς τοῦ διδασκάλου ἐξοικονομήσεως.
Γνωρίζω δὲ ἀκριβῶς τὴν ὅσην
προθυμίαν ἔχει πρὸς τὰ τοιαῦτα κοινωφελῆ καὶ φιλάνθρωπα ἔργα· δὲν ἐλπίζω νὰ ἀπαντήσετε τὴν παραμικρὰν τῆς ἐπιτυχίας ἐναντιότητα,
δι᾿ ὃ καὶ μένω εὐσεβάστως.
Τὴν 27 Ἀπριλίου 1830
Ἐν Ἀνδριτσαίνῃ
Ὁ εὐπειθὴς πολίτης
Νικόλαος Μπαρμπαδῆμος
διὰ χειρὸς ἐμοῦ Σακελλαρίου
Ἀναστασίου.
Ἴσην ἀπαράλακτον τῷ πρωτοτύπῳ
καταχωρηθείσης ὑπ᾿ ἀριθ. 219 τῶν εἰσερχομένων Διοικητηρίου Καρυταίνης
καὶ Φαναριοῦ.
Ἐν Καρυταίνῃ τῇ 5 Μαΐου 1830
Ὁ Γραμματεύς
Ἀ. Τρ. Οἰκονομίδης
Ἀριθ. 265
Ἑλληνικὴ Πολιτεία
Πρὸς τὴν ἐπὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν καὶ τῆς ἐκπαιδεύσεως
Γραμματείαν τῆς Κυβερνήσεως
Ὁ Διοικητὴς Καρυταίνης
καὶ Φαναριοῦ
Ἐπισυνάπτεται
ἀντίγραφον ἀναφορᾶς τοῦ ἐκ τῆς κωμοπόλεως
Ἀνδριτζαίνης
γέροντος κυρίου Νικολάου Μπαρμπαδῆμου, από τον οποίον πληροφορεῖται ἡ Γραμματεία
αὕτη, ὅτι ὑπόσχεται νὰ ἐπισκευάσῃ δι᾿ ἰδίας του
δαπάνης τὴν οποίαν πρὸ χρόνων ὁ αὐτὸς εἶχεν κτίσει
σχολήν. Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ αἱ προτροπαί
μου δὲν ἴσχυσαν (διὰ τὴν ὀλίγην
κατάστασιν τοῦ φιλόμουσου
τούτου ἀνδρὸς, ἣν θέλει ἔχει εἰς τὴν ἄμεσον ἐπιστασίαν
του, διὰ νὰ νέμηται τὰς ἐξ αὐτοῦ προσόδους ζῶν), νὰ κάμουν
περισσότερόν τι τῆς ἐπισκευῆς, παρακαλῶ τὴν Γραμματείαν νὰ καθυποβάλῃ τοῦτο εἰς τὴν προστασίαν
τῆς Α.Ε. τοῦ Κυβερνήτου,
ὅπως εὐαρεστηθῇ νὰ λάβῃ πρόνοιαν καὶ περὶ τῶν μισθῶν τῶν ἀναγκαίων
διδασκάλων εἰς ἐκπαίδευσιν τῆς νεολαίας.
Ἐν Καρυταίνῃ, τῇ 5 Μαΐου 1830
Ὁ Διοικητὴς
Σωτήρ. Χαραλάμπης
Πρὸς τὸν Διοικητὴν Καρυταίνης καὶ Φαναριοῦ
Ὁ ἐπὶ τῆς Δημοσίας
Παιδείας Γραμματεὺς καθυποβάλλει πρὸς τὴν Κυβέρνησιν τὴν ὑπ᾿ ἀριθ. 265 ἀναφορὰν, κοινοποιοῦσαν τὸν τίμιον καὶ ἀξιέπαινον
σκοπὸν τοῦ πολίτου τῆς Ἀνδριτσαίνης,
κυρίου Ν. Μπαρμπαδῆμου, ἀναδεχομένου νὰ ἀνορθώσῃ δι᾿ ἰδίας του δαπάνης τὴν οποίαν ὁ ἴδιος ἀνήγειρε πρὸ χρόνων σχολὴν, διὰ δὲ τὴν ἔλλειψιν δε ἀρκούντων πόρων, αἰτεῖται παρὰ τῆς
Κυβερνήσεως νὰ χορηγῇ τοὺς μισθοὺς τῶν ἀναγκαίων
διδασκάλων.
Τὴν προσφορὰν τοῦ ἀξιοτίμου
τούτου πολίτου δεχόμενοι μετ᾿ εὐγνωμοσύνης, εἴμεθα διατεθειμένοι νὰ χορηγῶμεν ἐκ μέρους τῆς
Κυβερνήσεως τὸν μισθὸν τοῦ ἀποστελλομένου
διδασκάλου, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐλάβομεν στάσιν ἴσην με τὰς ἄλλας ἐπαρχίας,
συστένοντες ἀλληλοδιδακτικὴν Σχολήν.
Κατὰ ταῦτα, θέλετε
κοινοποιήσει πρὸς τὸν καλωσυνάτον γέροντα καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους πολίτας, ἐξηγοῦντες αὐτοῖς τὰ ὅσα ἔχει σκοπὸν ἡ Κυβέρνησις
περὶ ἀλληλοδιδακτικῶν σχολῶν εἰς τὴν κωμόπολιν
ταύτην, καθὼς σὲ εἰδοποίησεν διὰ τῆς ὑπ᾿ ἀριθ. 731, ἧς τὴν ἀπάντησιν
περιμένετε, διὰ νὰ διατάξωμεν
περὶ τῆς ἐπιχειρήσεως
τοῦ ἔργου, κατὰ τὸ ὁποῖον θέλει ἐγκριθῆ σχέδιον.
Ἐν Ναυπλίῳ, τῇ 14 Μαΐου 1830
Ὁ Κυβερνήτης
Ἰ.
Καποδίστριας
Η ιστορία του πρώτου σχολείου της Ανδρίτσαινας δεν είναι απλώς ένα ακόμη κεφάλαιο τοπικής μνήμης· είναι ένα ζωντανό τεκμήριο του πώς η πίστη στην παιδεία και η αγάπη για την πατρίδα μπορούν να γεννήσουν έργα μεγάλης πνοής, ακόμη και μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Ο Νικόλαος Μπαρμπαδήμος, γνήσιος ευεργέτης και αθόρυβος ήρωας της παιδείας, προσέφερε από το υστέρημά του για να φυτευτεί ο σπόρος της γνώσης στην καρδιά της επαρχίας. Στη σκιά της θυσίας του, ιδρύθηκε το πρώτο σχολικό οικοδόμημα, στη θέση όπου μέχρι και σήμερα στέκουν τα εκπαιδευτήρια και η Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας – ζωντανές αποδείξεις της ανθεκτικότητας και της διαχρονικής αξίας της Παιδείας. Η αναγνώριση του έργου του από την Πολιτεία και τον ίδιο τον Ιωάννη Καποδίστρια καταδεικνύει πως το όραμα ενός ταπεινού αλλά φωτισμένου ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Πηγή
Απόσπασμα από άρθρο του συνεργάτη της εφημερίδας «Ανδρίτσαινα» ιστοριοδίφη-ιατρου Γ. Ν. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ που δημοσιεύτηκε στο φ.34 (Απρίλιος-Μάϊος 1975)
1 σχόλιο:
Λαμπρή Παρουσίαση, Ευχαριστούμε
Δημοσίευση σχολίου