Translate -TRANSLATE -

Σάββατο 10 Μαΐου 2025

Το πρώτο Σχολείο στην Ανδρίτσαινα

 


 

Η απαρχή της παιδείας στην Ανδρίτσαινα: μια άγνωστη σελίδα ιστορίας

 

Θα καταχωρηθούν κατωτέρω μερικά ενδιαφέροντα έγγραφα από τα Γενικά Αρχεία τού Κράτους (Γενική Γραμματεία, Υπουργείου Θρησκείας) από τα όποια θα καταφανεί η ακριβής χρονολογία της ιδρύσεως του πρώτου σχολικού κτιρίου στη πρωτεύουσα της επαρχίας Ανδρίτσαινας, πού στα μετέπειτα χρόνια εξελίχτηκε στο λαμπρό συγκρότημα των κτιρίων των σημερινών εκπαιδευτηρίων της,  καθώς και του κτιρίου της Βιβλιοθήκης.

Βέβαια η παιδεία στην Ανδρίτσαινα υπήρχε από πολύ καιρό πριν από την επανάσταση του 1821 (ατράνταχτη δε μαρτυρία αυτού είναι το ότι όλοι οι Πρόκριτοι της κωμοπόλεως αυτής ήξεραν να συντάσσουν και να υπογράφουν αναφορές και έγγραφα με ορθογραφία και άρτια σύνταξη), συστηματικό όμως σχολείο με δικό του σχολικό κτίριο, δάσκαλο κλπ. δεν υπήρχε. Τα γράμματα τα χρόνια εκείνα τα μάθαιναν στους νάρθηκες των εκκλησιών πού έτσι μεταβάλλονταν σε ένα είδος σχολείου από γραμματισμένους Ιερωμένους πού για να τα μάθουν κι αυτοί φοιτούσαν στα κρυφά σχολειά των μοναστηριών. Φυσικά, σχολικά βιβλία δεν υπήρχαν και τα γράμματα τα μάθαιναν πάνω σε εκκλησιαστικά βιβλία.

Το πρώτο Σχολικό κτίριο σύμφωνα με τα καταχωρούμενα έγγραφα έγινε στα 1820 —-ένα χρόνο προ της ενάρξεως του Ιερού Αγώνος καθώς αναφέρεται στο πρώτο παρακάτω έγγραφο και το φτιάχνει με δική του δαπάνη ο Ανδριτσάνος Νικόλ. Μπαρμπαδήμος ή Μπαμπαδήμος, καθώς αναφέρεται στα έγγραφα, «συναθροίσας, καθώς γράφει, τα λείψανα της μικράς περιουσίας μου και δαπανήσας αυτά» και το προσφέρει «ώς πρώτιστον καλόν και αναγκαιότατον εις την ανθρωπότητα» εις την κωμόπολη της Ανδρίτσαινας.

Το σχολείο αυτό τού Μπαρμπαδήμου το έκαψε ο Μπραήμης στην εισβολή του στην Ανδρίτσαινα το Μάιο τού 1826, έτσι δε καμένο και ερείπιο μένει μέχρι το 1830, οπότε ο ίδιος ο Μπαρμπαδήμος με αναφορά του προς το Διοικητή της Καρυταίνης και Φαναριού (πρέπει να τονιστεί εδώ ότι στην Καποδιστριακή εποχή, δηλαδή 1828 έως 1831 οι επαρχίες Καρυταίνης και Φαναριού, δηλαδή Γορτυνίας και Όλυμπίας είχαν αποτελέσει μια επαρχία με έδρα την Καρύταινα) τον παρακαλεί να κοινοποιήσει προς τον κυβερνήτη Καποδίστρια ότι αναλαμβάνει πάλι να το ανακαινίσει με δικές του δαπάνες, με τη διαφορά ότι θα πρέπει ο δάσκαλος πού θα διορισθεί να πληρώνεται από το κράτος.

Στην αναφορά αύτη του Μπαρμπαδήμου άπαντα ο Κυβερνήτης με έγγραφο του προς το Διοικητή Καρυταίνης και Φαναριού δέχεται —μετ' ευγνωμοσύνης την προσφοράν— «και είμεθα διατεθειμένοι να χορηγώμεν έκ μέρους της Κυβερνήσεως τον μισθόν του αλληλοδιδακτικού διδασκάλου». Έτσι στις 14 Μαΐου 1830 γίνεται η επίσημη αναγνώριση λειτουργίας σχολείου· πάνω σε ιδιόκτητο σχολικό  κτίριο στην  Ανδρίτσαινα.     

Η θέση που, φτιάχνεται το σχολείο είναι ακριβώς η θέση πού βρίσκονται τα εκπαιδευτήρια και το κτίριο της βιβλιοθήκης. Αυτό προκύπτει από την ανάγνωση των σχετικών έγγραφων.  

Ο Ευεργέτης της Ανδρίτσαινας Μπαρμπαδήμος πού  δώρισε τή περιοχή στην οποία είναι χτισμένα τα σημερινά εκπαιδευτήρια και πού φτιάχνει το πρώτο σχολικό κτίριο είναι και ο ανακαινιστής της παρακείμενης εκκλησιάς της Αγίας Βαρβάρας.

Πρόκειται περί φιλοπάτριδος, φιλόθρησκου και «φιλόμουσου» γέροντος ο οποίος όλη την «κατάσταση του» τη δαπανά για έργα ωραία και ευγενή. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο σχεδιάγραμμα του σχολείου, πού το υποβάλλει ο Μπαρμπαδήμος και ακολουθείται από τροποποιημένο σχεδιάγραμμα που φτιάνει ο μηχανικός Σταυρίδης (στο σχετικό έγγραφο αποκαλείται «όχυροματοποιός») και το υποβάλλει στο υπουργείο. Στη συνέχεια ακολούθησε ο διορισμός του πρώτου διδασκάλου του Δοσιθέου Μιχαλακοπούλου (φαίνεται πώς ήταν ντόπιος, δηλ. Ανδριτσάνος, γιατί αυτοί τον προτείνουν — ήταν δε ιερωμένος). Υπάρχουν δε στα Γενικά Αρχεία έγγραφα σχετικά με την εργασία πού παρείχε ως δάσκαλος, το τί δίδαξε, τις διαμαρτυρίες του γιατί δεν τον πλήρωναν και τόσα άλλα ενδιαφέροντα για τα πρώτα βήματα της Παιδείας στην επαρχία μας.

Την αναφορά του Μπαρμπαδήμου (ο ίδιος ο Μπαρμπαδήμος φαίνεται δεν ήξερε καθόλου γράμματα) την υπογράφει γιά λογαριασμό του ο εγγράμματος και σπουδαίος Πρόκριτος Σακελλάριος Παπαγιάννης Αναστασίου, γιός τού σφαγιασθέντος, εκ των αρχηγών της επαναστάσεως του 1770, Χρήστου Αναστασίου, πρώτος θείος   τού     στρατηγού     Τζανέτου Χριστοπούλου.  

Τελειώνοντας στο σημείο αυτό την αφήγηση μας θα σας παρουσιάσουμε τρία σχετικά με το Πρώτο Σχολείο έγγραφα. 

 


Πρς τν Διοικητν Καρυταίνης κα Φαναριο

 
ποφαινόμενος σπεύδω ν καθυποβάλω π᾿ ψιν το Διοικητηρίου τούτου, τι οσης λης τς παρχίας μν στερημένης σχολείου, το πρωτίστου καλο κα ναγκαιοτάτου πρς τν νθρωπότητα, κα κ τούτου ες μεγίστην μάθειαν ντων τν παρχιωτν, κατ᾿ οκονομίαν θείαν, συναθροίσας τ λείψανα τς μικρς περιουσίας μου, κα δαπανήσας ατά, νήγειρα ν σχολεον ντς τς κωμοπόλεώς μας ταύτης, να χρόνον πρ τς ναρξεως το ερο τούτου γνος. περ κα προικίσθη πωσον π τν ναγκαίων βιβλίων, λλ᾿ τ πάντα καταναλώσας μπραμης, κακ τύχ, πυρπόλησεν ατό, κα χρι τοδε σήμερον ρείπιον ερίσκεται· διότι κ τν πατριωτν, ο μν δι τς κακς περιστάσεις ν καταστάσει μ ντες, ο δ μ γευσάμενοι τ τς παιδείας καλόν, οδόλως φροντίζουσι περ τς νακαινίσεώς του. θεν, δι ν ποπερατωθ πρς τν πατρίδα μου, κατά χρέος, μικρ συνδρομ ατη, πόσχομαι κ το στερήματος, κα κ τν μικρν λειψάνων τς περιουσίας μου, ν τ νακαινίσω κα αθις. λλ᾿ πειδ χρηματική μου κατάστασις δν ξαρκεί, να φοδιάσω κα τν διδάσκαλον μ τος ναγκαίους μισθούς, παρακαλ τν Σν Διοικητν μας, ν κοινοποιήσ τοτο πρς τν Α.Ε. (ννοε δ τν Κυβερνήτην Καποδίστριαν)· παρακαλ ατν, κα παρ᾿ μν τν παρχιωτν πάντων, πως συγκατανεύσουσα θελε παραχωρήσει κα πρς μς τ μέσα τς το διδασκάλου ξοικονομήσεως. Γνωρίζω δ κριβς τν σην προθυμίαν χει πρς τ τοιατα κοινωφελ κα φιλάνθρωπα ργα· δν λπίζω ν παντήσετε τν παραμικρν τς πιτυχίας ναντιότητα, δι᾿ κα μένω εσεβάστως.

Τν 27 πριλίου 1830
ν νδριτσαίν
επειθς πολίτης Νικόλαος Μπαρμπαδμος
δι
χειρς μο Σακελλαρίου ναστασίου.
σην παράλακτον τ πρωτοτύπ καταχωρηθείσης π᾿ ριθ. 219 τν εσερχομένων Διοικητηρίου Καρυταίνης κα Φαναριο.
ν Καρυταίν τ 5 Μαου 1830
Γραμματεύς
. Τρ. Οκονομίδης


ριθ. 265
λληνικ Πολιτεία
Πρ
ς τν π τν κκλησιαστικν κα τς κπαιδεύσεως Γραμματείαν τς Κυβερνήσεως
Διοικητς Καρυταίνης κα Φαναριο
πισυνάπτεται ντίγραφον ναφορς το κ τς κωμοπόλεως νδριτζαίνης γέροντος κυρίου Νικολάου Μπαρμπαδμου, από τον οποίον πληροφορεται Γραμματεία ατη, τι πόσχεται ν πισκευάσ δι᾿ δίας του δαπάνης τν οποίαν πρ χρόνων ατς εχεν κτίσει σχολήν. λλ᾿ πειδ α προτροπαί μου δν σχυσαν (δι τν λίγην κατάστασιν το φιλόμουσου τούτου νδρς, ν θέλει χει ες τν μεσον πιστασίαν του, δι ν νέμηται τς ξ ατο προσόδους ζν), ν κάμουν περισσότερόν τι τς πισκευς, παρακαλ τν Γραμματείαν ν καθυποβάλ τοτο ες τν προστασίαν τς Α.Ε. το Κυβερνήτου, πως εαρεστηθ ν λάβ πρόνοιαν κα περ τν μισθν τν ναγκαίων διδασκάλων ες κπαίδευσιν τς νεολαίας.
ν Καρυταίν, τ 5 Μαου 1830
Διοικητς
Σωτήρ. Χαραλάμπης

 


Πρς τν Διοικητν Καρυταίνης κα Φαναριο


π τς Δημοσίας Παιδείας Γραμματες καθυποβάλλει πρς τν Κυβέρνησιν τν π᾿ ριθ. 265 ναφορν, κοινοποιοσαν τν τίμιον κα ξιέπαινον σκοπν το πολίτου τς νδριτσαίνης, κυρίου Ν. Μπαρμπαδμου, ναδεχομένου ν νορθώσ δι᾿ δίας του δαπάνης τν οποίαν διος νήγειρε πρ χρόνων σχολν, δι δ τν λλειψιν  δε ρκοντων πόρων, ατεται παρ τς Κυβερνήσεως ν χορηγ τος μισθος τν ναγκαίων διδασκάλων.
Τ
ν προσφορν το ξιοτίμου τούτου πολίτου δεχόμενοι μετ᾿ εγνωμοσύνης, εμεθα διατεθειμένοι ν χορηγμεν κ μέρους τς Κυβερνήσεως τν μισθν το ποστελλομένου διδασκάλου, κατ τν ποίαν λάβομεν στάσιν σην με τς λλας παρχίας, συστένοντες λληλοδιδακτικν Σχολήν.
Κατ
τατα, θέλετε κοινοποιήσει πρς τν καλωσυνάτον γέροντα κα πρς τος λλους πολίτας, ξηγοντες ατος τ σα χει σκοπν Κυβέρνησις περ λληλοδιδακτικν σχολν ες τν κωμόπολιν ταύτην, καθς σ εδοποίησεν δι τς π᾿ ριθ. 731, ς τν πάντησιν περιμένετε, δι ν διατάξωμεν περ τς πιχειρήσεως το ργου, κατ τ ποον θλει γκριθ σχέδιον.
ν Ναυπλί, τ 14 Μαου 1830
Κυβερνήτης
. Καποδίστριας

Η ιστορία του πρώτου σχολείου της Ανδρίτσαινας δεν είναι απλώς ένα ακόμη κεφάλαιο τοπικής μνήμης· είναι ένα ζωντανό τεκμήριο του πώς η πίστη στην παιδεία και η αγάπη για την πατρίδα μπορούν να γεννήσουν έργα μεγάλης πνοής, ακόμη και μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Ο Νικόλαος Μπαρμπαδήμος, γνήσιος ευεργέτης και αθόρυβος ήρωας της παιδείας, προσέφερε από το υστέρημά του για να φυτευτεί ο σπόρος της γνώσης στην καρδιά της επαρχίας. Στη σκιά της θυσίας του, ιδρύθηκε το πρώτο σχολικό οικοδόμημα, στη θέση όπου μέχρι και σήμερα στέκουν τα εκπαιδευτήρια και η Βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας – ζωντανές αποδείξεις της ανθεκτικότητας και της διαχρονικής αξίας της Παιδείας. Η αναγνώριση του έργου του από την Πολιτεία και τον ίδιο τον Ιωάννη Καποδίστρια καταδεικνύει πως το όραμα ενός ταπεινού αλλά φωτισμένου ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο μιας ολόκληρης κοινωνίας.

 

Πηγή

Απόσπασμα από άρθρο του συνεργάτη της εφημερίδας «Ανδρίτσαινα» ιστοριοδίφη-ιατρου   Γ.   Ν.   ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ που δημοσιεύτηκε στο φ.34 (Απρίλιος-Μάϊος 1975)

 

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Λαμπρή Παρουσίαση, Ευχαριστούμε