Ο ΓΕΡΟ-ΠΛΑΤΑΝΟΣ
Ο «Γέρο-Πλάτανος» της Ανδρίτσαινας δεν είναι απλώς ένα δέντρο· είναι ζωντανός μάρτυρας της ιστορίας, της παράδοσης και της καθημερινής ζωής του τόπου. Το παρακάτω κείμενο του Ν.Γ. Σγούρου, πρώην εκδότη της εφημερίδας «Ανδρίτσαινα», μας μεταφέρει με γλαφυρότητα σε εποχές όπου ο πλάτανος ήταν το επίκεντρο κοινωνικών και πολιτικών γεγονότων. Μέσα από χιουμοριστικές και συγκινητικές αφηγήσεις, αναδεικνύεται η σημασία του δέντρου αυτού στην τοπική και εθνική συνείδηση.
Η ανάρτησή μου αυτή είναι αφιερωμένη στο αγαπημένο «θείο Νίκο» και στα ξαδέλφια μου Γιώργο Ν. Σγούρο, ιατρό και παλιό Δήμαρχο Ανδριτσαίνης και στην αγαπητή ξαδέλφη Αντωνία Ν. Σγούρου
Κ. Γραικιώτης
Ο ΓΕΡΟ-ΠΛΑΤΑΝΟΣ
Γράφει ο Ν.Γ.ΣΓΟΥΡΟΣ (+)
τ. Εκδότης της Εφημερίδας Ανδρίτσαινα
Ένας Πλάτανος στην Πλατεία – Ένα Καυγαδάκι το 1932
ΜΕΓΑΣ είσαι Πλάτανε... και θαυμαστά τα έργα σου. Θα έχετε ακούσει αυτό το εγκώμιο.
ΤΟ ΞΑΝΑΛΕΜΕ: Πρώτον για νά θυμηθούμε ότι στην Ανδρίτσαινα «έν μέση αγορά:» γύρω στα 1932 έγινε καυγάς τρικούβερτος και παρ' ολίγον να πέσουν μαγκουριές μεταξύ των αειμνήστων Νίκου Γούναρη και Δημητράκη Άμπαριώτη κοινοτικών συμβούλων, πού ό ένας ήθελε και ό άλλος δεν ήθελε να κοπή η κατώτερη κλάρα του μεσαίου Πλατάνου στην πλατεία. Χριστοπούλου επειδή κάπως εμπόδιζε την κυκλοφορία των φορτηγών. Ενώ τα «παλαιότερα» χρόνια πέρναγε εύκολα η άμαξα του αειμνήστου μπάρμπα Θανάση Κουτσανδρέα με την διαφορά πού ο άμαξας έσκυβε λίγο το κεφάλι του.
Τελικά η περιβόητη τούτη κλάρα κόπηκε αργότερα υπό του αείμνηστου ιατρού· Ανδρέα Ανδριόπουλου, αφού προηγουμένως ανεβίβασε «τα διεστώτα» και έτσι οι καλοκάγαθοι αυτοί συμπολίτες έδωσαν τα χέρια.
Λέμε παρ’ ολίγον να πέσουν μαγκουριές γιατί όλοι οι παλαιοί θα ενθυμούνται ότι τα χρόνια εκείνα ο κάθε πολίτης άνω των 25 ετών — έκτος από λίγους νταήδες πού στην πίσω τσέπη ή ατό ζουνάρι είχαν και κάποιο σιδερικό, περίστροφο ή μαχαίρι παραγωγής του μακαρίτη μπάρμπα Ζώη—Λέλλε — «έφερε κρεμαστή εις την αριστεράν ή στριφογύριζε εις την δεξιάν και την κερασέα του».
Αλλά και δεύτερον, για την παρακάτω εύθυμη Ιστορία:
Ήταν η εποχή του Όθωνα πού κυριαρχούσε η πιο απόλυτη συγκεντρωτική Διοίκηση. Καμιά σχεδόν αρμοδιότητα για αυτεπάγγελτες ενέργειες δεν εμπιστευόταν η παντοδύναμη και καχύποπτη Κυβέρνηση στις τοπικές Αρχές. Για την νόμιμη υλοτομία και ενός δένδρου χρειαζόταν η έγκριση του "Υπουργείου.
Κάποιος Δασονόμος της εποχής εκείνης ζήτησε την έγκριση του Υπουργείου για την κοπή δύο κλώνων ενός γέρικου πλατάνου. Τρεις φορές τα γύρισε το Υπουργείο τα χαρτιά για συμπληρωματικές πληροφορίες, χωρίς να παίρνει απόφαση για τα δύο αυτά κλωνάρια;, πού απειλούσαν τη στέγη του διπλανού σπιτιού. Στην τέταρτη υποβολή των «συνημμένων» ο δασονόμος καταχώρησε στην αναφορά του την περίληψη «Περί του περίφημου Πλατάνου».
Γι' αυτή όμως την «ειρωνική» φράση, όπως τη χαρακτήρισε το Υπουργείο τον κάλεσε σε απολογία και τον τιμώρησε με πρόστιμο μισού μισθού.
Παίρνοντας ο δασονόμος την διαταγή αυτή της τιμωρίας του, σημείωσε πάνω σ' αύτη τη φράση : «Μέγας είσαι πλάτανε και θαυμαστά τα έργα σου». Ποτέ δε φανταζόταν, πώς Ο αγαθός Πλάτανος θα του έκανε στα γεράματά του τόση ζημιά, το κόψιμο δηλαδή μισού μηνιάτικου.
Ιστορικά και Μυθολογικά Πλατάνια
Ο Πλάτανος είναι αλάθητος «ραβδοσκόπος, όπου υδροφόρο στρώμα, λαγκαδιά, κεφαλάρι και βρυσούλα θα χώσει τη ρίζα του. Το λέει και το δημοτικό δίστιχο:
«Σαν δεις πλάτανο και βάτο τρέχει και νερό από κάτω».
Από ρεματιές και χαλάσματα παλαιών νερόμυλων είναι αδύνατον να λείπει ό Πλάτανος. Οι Αρχαίοι, λάτρευαν τον Πλάτανο ως κάτι ιερό, αλλά και η λαϊκή παράδοση τον θεωρεί στοιχειωμένο δέντρο, ότι δηλαδή στις κουφάλες του κατοικούν νεράιδες και καλικάντζαροι.
Από τα ονομαστότερα Πλατάνια της εποχής εκείνης ήσαν : Ο Πλάτανος των Δελφών, δίπλα στην Κασταλία πηγή. Κάτω από αυτόν μίλησε η Λητώ στα παιδιά της την Άρτεμη και τον Απόλλωνα και τα παρότρυνε να εξοντώσουν το στοιχειωμένο και τεράστιο φίδι τον Πύθωνα πού αφάνιζε τη χώρα.
Ο Πλάτανος της Ωραίας Ελένης στη Σπάρτη. Είχε αφιερωθεί σ' αυτήν από τις Σπαρτιάτισσες Κόρες ως ενθύμιο των γάμων της με τον Μενέλαο.
Ο Πλάτανος του Αγαμέμνονα στην Αυλίδα. Στον ίσκιο του έκανε θυσία ό Αγαμέμνων και πληροφορήθηκε τη μελλούμενη νίκη του στον Τρωικό Πόλεμο. Ο Πλάτανος του Ιπποκράτη πού σώζεται στην Κω. Έχει περίμετρο 10 μ. και ηλικία 2400 χρονων. Κάτω από την σκιά του ο πατέρας της Ιατρικής επιστήμης έγραφε τα έργα του.
Τραγουδώντας τον Πόνο των Πλατανιών
Ζωντανοί πάπυροι οι γέρικοι αυτοί κολοσσοί μάρτυρες της Τουρκικής θηριωδίας, έχουνε γράψει, στη φλούδα τους την ιστορία αιώνων και παλαιών καιρών.
Τον πόνο των Πλατανιών τούτων η δημοτική μούσα λέει το πάρα κάτω λυπητερό τραγούδι:
Τ’ έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος
με τις ριζούλες στο νερό, αμάν,
με τις ριζούλες στο νερό,
με τις ριζούλες στο νερό και πάλι μαραμένος;
Παιδιά μ’ σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω.
Αλή πασάς επέρασε με δεκοχτώ χιλιάδες.
Κι ούλοι στον ίσκιο μ’ έκατσαν, πουκατ’ απ’ τη δροσιά μου
κι ούλοι σημάδι μ’ έβαλαν, κι ούλοι με ντουφεκίσαν.
Μου κόψαν τα κλωνάρια μου, μαράθηκ’ η καρδιά μου
κι αυτός ο γερ’-Αλή πασάς μου ρίχνει στην καρδιά μου.
Ταχιά σαν έρθ’ η άνοιξη, σαν έρθ’ το καλοκαίρι,
σαν έρθ’ η άγια Πασχαλιά με το Χριστός Ανέστη
θα βγάλω φύλλα και κλωνιά.
Ο Πλάτανος της Ανδρίτσαινας – Μάρτυρας Ιστορίας
Σώζονται ακόμη τέτοιοι μαθουσάλες.
Όπως ό Πλάτανος στην Ανδρίτσαινα της τρανής βρύσης. Ζωντανός μάρτυρας αυτός, με συντροφιά τη βρύση πού την κρατάει σφικτά στα νύχια του, αγνάντευε τους βαρβάρους του Ιμπραήμ· πού την πέρασαν από φωτιά και τσεκούρι, την έκαψαν δύο φορές, πού κατακρεούργησαν τους απομείναντες γέρους και γριές, μη υποκύψαντες στην προσταγή του να παραδοθούν, και να τον αναγνωρίσουν, αφού του απάντησαν, ό,τι μπορεί να κόψει όλα τα κλαριά και να σκοτώσει όσους μπορεί αλλά θα δώσει λόγο των πράξεων του στους άλλους...
Επίσης ο πλάτανος της Άρτας, δίπλα στο ονομαστό γιοφύρι. Από τα κλαριά του κρέμαγε ο Αλή Πασάς τους ανυπότακτους ραγιάδες.
Ο Πλάτανος ως Κέντρο της Κοινωνικής Ζωής
Χίλια και πλέον χρόνια μπορεί να ζήσει ο Πλάτανος. Αυτός ισκιώνει τις πλατείες των χωριών, στο κορμί του τοιχοκολλούνται τα έγγραφα των υπηρεσιών, των Κοινοτήτων, των Δημοπρασιών κ.α.
Όπως στον πλάτανο της τρανής βρύσης, πού στο χοντρό κορμί του ο αείμνηστος Γιαννάκος (Κανελλόπουλος) επί 30 χρόνια Πρόεδρος και Δήμαρχος κόλλαγε ο ίδιος για νάναι σίγουρος για τις σημαντικές του ανακοινώσεις.
Το ίδιο έκανε και ο τότε νευρώδης Πρόεδρος αείμνηστος Αντώνης Κουσκουλής, οι δε μακαρίτες γραμματικοί μπάρμπα Νικολάκης Μπαρούνης και μπάρμπα Λιας καρφώνανε τα κοινοτικά κατεβατά με προκάκια.
Εκεί κολλάνε και τις φωτογραφίες των υποψηφίων κατά την προεκλογική περίοδο.
Τώρα εκεί κολλάει ο Φώτης το πρόγραμμα του κινηματογράφου, που, πότε και τι θα παίξει.
Το Ξύλο του και η Λαϊκή Σοφία
Στους παχιούς ίσκιους των Πλατανιών πού φουντώνουν στις ακροποταμιές και ρεματιές σταλίζουν τα γιδοπρόβατα, γιαυτό είναι σπάνιο να περνάς καλοκαιριάτικο μεσημέρι χωρίς ν' ακούσεις τους ήχους από τροκάκια και τσοκάνια, όπως ξύνονται με τα κέρατα τους ή μετακινούνται τα κοπαδιάρικα, σα να θέλουν να κανονίσουν τη μουσική τους κλίμακα.
Το ξύλο του Πλατάνου δεν είναι πολύτιμο, χρησιμοποιείται για πρόχειρη κοινή χρήση, σκάφες, αργαλειούς, σαμαρόξυλα,, κασόνια, πλαστήρια, κόπανους κ. ά.
Από τα πλατανόξυλα και άλλα παρόμοια — κατώτερα — είδη ξύλων, γίνονται κατά τη λαϊκή παροιμία οι Μανώληδες, σι Γιάννηδες και οι Άντώνηδες.
Κόψε λεύκα φτιάσ' "Αντώνη
κι άπό πλάτανο Μανώλη
"Αν ρωτάς και γιά τό Γιάννη
όποιο ξύλο θέλεις κάνει.
Ο Πλάτανος και οι Κλέφτες
Ο Πλάτανος ήταν το πιο αγαπημένο δένδρο της κλεφτουριάς στους χρόνους της Τουρκικής σκλαβιάς. Ο γέρο—Δήμος στα στερνά του ζητάει νά φυτρώση πλάτανος ατό μνήμα του "ναρχονται τα κλεφτόιπουλα τ' άρματα νά κρεμάνε».
Στον ίσκιο του έκαναν οι κλέφτες τα γλέντια τους και οι Γεροκαπετανέοι τα πολεμικά τους συμβούλια.
Στη μέση στα Καλάβρυτα, στον πλάταν’ από κάτω,
καθόσαντε, γέρο-Ζαΐμη μ’
τρεις γέ- μωρέ τρεις γέροντες.
Καθόσαντε τρεις γέροντες και τρεις καπεταναίοι
Ζαΐμης και Πετιμεζάς κι ο Κολοκοτρώνης,
συμβούλιο εκάνανε την Πάτρα για να κάψουν.
– Ζαΐμη βάλε υπογραφή....
Ο Πλάτανος – Το Εθνικό μας Δέντρο
Ο πλάτανος είναι το εθνικό μας δένδρο. Πάμπολλα χωριό φέρνουν την ποικιλία των ονομάτων του: Πλατιάνα, Πλατάνι, Πλατάνια, Πλατανιάς, Πλαταμών, Πλατανάκια, Πλάτανος, Μεγαπλάτανος, Πλατανόρεμα, Πλατανόρραχη,, Πλατανόλακκας, Πλατανόβρυση κ.ά.
Καίτοι ο Πλάτανος ανήκει στα φυλλοβόλα δένδρα, ο αρχαίος φιλόσοφος μάς αναφέρει ότι στην Κρήτη άπαντα Πλάτανος αειθαλής. Έν συνόλω ύπάρχουν 4 αειθαλή πλατάνια — μόνον — στην Κρήτη. Κάτω από τον ίσκιο του ενός απ' αυτά γνωρίστηκε ο Ζεύς με την Ευρώπη και για την ευτυχή αύτη συνάντηση του χάρισε το προνόμιο να διατηρεί τα φύλλα του χειμώνα καλοκαίρι. Ποιο όμως από τα τέσσερα φιλοξένησε τον παλιό Θεό είναι άγνωστο.
Ο Ζευς, που το γνωρίζει, κοιμήθηκε για πάντα, αφ' ότου το κραταιό δωδεκάθεο του Ολύμπου σαρώθηκε από τους ισάριθμους ψαράδες της Γαλιλαίας.
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «ΑΝΔΡΤΣΑΙΝΑ» Φ.39 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1976
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου